استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟

بازارسازهای خودکار بازار را دسترس‌پذیرتر کرده‌اند.

استخر نقدینگی (Liquidity Pool) چیست؟ + کاربرد استخر نقدینگی در دیفای

استخر نقدینگی به کاربران اکوسیستم دیفای اجازه می‌دهد تا دارایی‌های دیجیتال را به‌صورت آنچین در یک صرافی غیرمتمرکز بدون نیاز به بازارسازهای سنتی یا مدل صرافی مبتنی بر دفتر سفارش، معامله کنند. استخر نقدینگی یک عنصر کلیدی در دنیای دیفای است که در عملکرد بازارسازهای خودکار، زراعت بازده، پروتکل‌های وام‌دهی و بسیاری از کاربردهای دیگر نقش بسیار مهمی دارد.

در بازارساز خودکار (AMM) به‌جای استفاده از مدل‌های مبتنی بر دفتر سفارش، معاملات آنچینِ کاربران به‌صورت خودکار و بدون مجوز از طریق یک استخر نقدینگی (liquidity pool) انجام می‌شوند. استخرهای نقدینگی علاوه‌بر تأمین پیوسته نقدینگی، بازارهایی آسان، دسترس‌پذیر، متنوع، شفاف و سریع برای مبادله ارزهای دیجیتال در اکوسیستم دیفای (Defi) فراهم کرده‌اند.

استخر نقدینگی (Liquidity Pool) چیست؟

برای درک ماهیت استخر نقدینگی نیاز است به ضرورت وجود نقدینگی در بازار پی برده باشیم. نقدینگی در بازار رمز ارز به معنای درجه‌ی آسانیِ مبادله رمز ارز با یک ارز دیگر بدون اثرگذاری بر قیمت آن‌هاست. بدون وجود نقدینگی کافی، خرید و فروش دارایی به قیمت دلخواه دشوار است و در کل هزینه‌های معاملاتی برای دو طرف معامله بالاتر است.

استخر نقدینگی درواقع مجموعه‌ای از دارایی‌های قفل‌شده در یک قرارداد هوشمند است که با هدف تسهیل معاملات غیرمتمرکز استفاده می‌شود. این مفهوم، بخش جدایی‌ناپذیرِ پلتفرم‌های بازارساز خودکار (AMM)، پروتکل‌های وام‌دهی، زراعت بازده، دارایی‌های سینتتیک، بیمه آنچین و بازی بلاک‌چین است.

ایده استخر نقدینگی به‌ خودی خود آسان است؛ یک مخزن دیجیتال که وجوه کاربران از طریق یک قرارداد هوشمند در آن قفل می‌شود. اما در یک محیط غیرمتمرکزِ بدون مجوز، چگونه می‌توان از آن استفاده کرد؟ اجازه دهید در ادامه ببینیم که چگونه صنعت دیفای توانسته با استفاده از استخرهای نقدینگی، خود را به همه نشان دهد.

استخر نقدینگی و دیفای (DeFi)

پیش از راه‌اندازی اولین نمونه‌های بازارساز خودکار (AMM)، نقدینگی ناکافی یک معضل جدی در دنیای مالی غیرمتمرکز و صرافی‌های آن بود. این موضوع به‌ویژه برای انواع جدید صرافی‌ غیرمتمرکز (DEX) با تعداد محدودی کاربر، جدی‌تر بود. به‌ علاوه، به‌علت توان عملیاتی محدود و هزینه گس‌ تراکنش در بلاک‌چین، پیاده‌سازی معاملات آنچین مبتنی بر دفتر سفارش و صف خریدار و فروشنده، غیرممکن بود. سوال اصلی این بود که چگونه می‌توان این مشکل را بدون استفاده از واسطه‌های بازارساز که با طبیعت غیرمتمرکز رمز ارزها در تناقض است، رفع و رجوع کرد؟

درست همین‌جا بود که اولین بازارساز‌های خودکار با استفاده از مفهوم استخر نقدینگی راه‌اندازی شدند؛ یک پروتکل صرافی غیرمتمرکز که با حذف فرد از یک طرف تراکنش، نقدینگی مبادله رمز ارز را با استفاده از قرارداد هوشمند تأمین می‌کند. در این مدل، قیمت دارایی‌ها به‌جای دفتر سفارش، توسط یک الگوریتم قیمت‌گذاری تعیین می‌شود.

دسترس‌پذیری بازار‌های مالی با پیدایش استخرهای نقدینگی به‌شدت افزایش یافته است. به دلیل ماهیت بدون مجوز بلاک‌چین‌هایی که این استخرها در آن‌ها مستقر هستند، هرکسی می‌تواند به نقدینگی استخر اضافه کند. همه می‌توانند تأمین‌کننده نقدینگی باشند.

یکی از نخستین پروتکل‌های به‌کار‌گیرنده نوآوری استخر نقدینگی پروژه‌ی بنکور (Bancor) بود. این مفهوم اما با محبوبیت پروتکل یونی‌سواپ توجه بیشتری را به خود معطوف کرد. پروژه‌های سوشی‌سواپ، کِرو (Curve) و بلنسِر (Balancer) از صرافی‌های غیرمتمرکز دیگری هستند که از استخرهای نقدینگی روی شبکه اتریوم استفاده می‌کنند. به همین صورت در بلاک‌چین بایننس، پروژه‌های پنکیک سواپ (PancakeSwap)، بیکری سواپ و برگر سواپ و در بلاک‌چین سولانا پروژه‌های Raydium و Serum از این نوآوری بهره می‌برند.

استخر نقدینگی در برابر دفتر سفارش

برای درک تمایز استخر نقدینگی اجازه دهید ابتدا به سنگ بنای پلتفرم‌های معاملات الکترونیک آنلاین یعنی دفتر سفارش نگاهی بیندازیم. دفتر سفارش، به بیان ساده، یک مجموعه از سفارش‌های باز لحظه‌ای (Real-time) است که نشان‌دهنده قیمت‌هایی است که خریدار و فروشنده متمایل به انجام معامله در آن‌ها هستند.

سیستمی که سفارش‌های خریدار و فروشنده را با هم جور می‌کند موتور تطابق (matching engine) نام دارد. به هر حال جدا از بحث‌های فنی موتور تطابق، این مفهوم دفتر سفارش است که هسته اصلی اغلب صرافی‌های متمرکز است. این مدل برای تسهیل مبادلات با کارایی بالا، بسیار عالی است و به ایجاد بازارهای مالی پیچیده رنگ واقعیت پاشیده است.

معاملات در دنیای مالی غیرمتمرکز به‌صورت آنچین انجام می‌شوند و خبری از وجود یک واسطه متمرکز که وجوه و نقدینگی دراختیار او باشد، نیست. این یعنی برای پیاده‌سازی مدل صرافی سفارش‌محور در این دنیای غیرمتمرکز مشکل جدی وجود دارد. هرگونه تعامل با دفتر سفارش نیازمند هزینه تراکنش بلاک‌چین (برای مثال هزینه گس) است که هزینه‌های معاملاتی را به‌شدت بالا می‌برد. کار بازارسازها که نقدینگی کافی برای بازار جفت‌های معاملاتی ایجاد می‌کنند، پرهزینه خواهد شد.

به علاوه سریع‌ترین بلاک‌چین‌ها نیز توان عملیاتی کافی برای انجام معاملات روزانه میلیارد دلاری را ندارند. این یعنی ایجاد یک صرافی سفارش‌محورِ آنچین روی یک بلاک‌چین در عمل امکان‌پذیر نیست. البته گرچه می‌توان از زنجیره‌های جانبی (sidechains) یا راه‌حل‌های لایه دو استفاده کرد، استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟ اما باز هم شبکه در شکل فعلی خود قادر به انجام این حجم از فعالیت‌ها نیستند.

لازم به ذکر است که صرافی‌های غیرمتمرکزی وجود دارند که به‌خوبی با دفتر سفارش آنچین کار می‌کنند. صرافی غیرمتمرکز بایننس و پروژه صرافی سرام (Serum) در بلاک‌چین سولانا، به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که از معاملات بی‌واسطه سریع و ارزان پشتیبانی می‌کنند.

استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟

برای درک مناسب از استخر نقدینگی بهتر است نحوه کارکرد آن را در بازارسازهای خودکار (AMM) بررسی کنیم. برخلاف بازارهای سنتی، در این بازار شما درواقع با نقدینگی یک استخر (برای مثال استخر ETH/DAI) به معامله می‌پردازید. به زبان ساده، برای این‌که یک خریدار بتواند خرید کند، نیاز نیست در همان زمان فروشنده‌ای با همان قیمت وجود داشته باشد. اگر یک صرافی سفارش‌محور (برای مثال صرافی غیرمتمرکز بایننس) را یک مرکز معاملات فرد‌به‌فرد تصور کنیم، می‌توان گفت که معاملات در یک بازارساز خودکار، فرد ‌به ‌قرارداد هستند. از همین نظر، خبری از دفتر سفارش و انواع مختلف سفارش (مثل سفارش بازار، سفارش محدود و سفارش توقف) نیست.

تأمین‌کنندگان نقدینگی برای مشارکت دارای انگیزه هستند زیرا به‌عنوان پاداش، درصد مشخصی از کارمزدهای انجام‌شده در استخر را دریافت می‌کنند که متناسب با سهم آن‌ها از کل نقدینگی استخر است. آن‌ها توکن‌های LP را به‌عنوان نماینده‌ای از توکن‌های قفل‌شده خود دریافت می‌کنند. وقتی بخواهند دارایی خود را از استخر خارج کنند، باید آن‌ها را بسوزانند.

برای مثال وقتی در پلتفرم یونی‌سواپ ترید می‌کنید، این فعالیت توسط الگوریتم قرارداد هوشمندِ حاکم بر استخر، مدیریت می‌شود. قیمت‌گذاری نیز براساس تریدهای انجام‌شده در استخر نقدینگی تعیین می‌شود. هرچه نقدینگی بیشتری در یک استخر باشد، سفارش‌های بزرگتر دچار لغزش قیمتی (slippage) کمتری می‌شوند. همین پیامد به‌نوبه‌ی خود می‌تواند باعث جذب بیش از پیش تأمین‌کنندگان نقدینگی به پروتکل موردنظر شود.

مزایای استخر نقدینگی

• بازارهای مالی با سادگی استفاده، دسترس‌پذیری بیشتر و تنوع بیشتر دارایی‌ها
• ورود و خروج آسان به موقعیت‌های جفت‌های معاملاتی که در صرافی‌های معمول نقدینگی کمی دارند
• عرضه پیوسته نقدینگی با یک روش غیرمتمرکز
• استفاده از قراردادهای هوشمند و امکان برنامه‌نویسی براساس خواسته‌ها
• ارائه فرصت کسب درآمد از طریق دارایی‌های هولدشده برای تأمین‌کنندگان نقدینگی
• عدم نگرانی برای پیدا کردن طرف مقابل معامله در قیمت دلخواهتان
• قطعیت‌پذیری بالای تراکنش‌ها نسبت به مدل دفتر سفارش

کاربرد استخر نقدینگی چیست؟

این نوآوری بسیار ساده است و می‌تواند با اهداف متفاوتی به‌کار گرفته شود:

رایج‌ترین کاربرد استخر نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر فناوری بازارساز خودکار (AMM) است. پلتفرم یونی‌سواپ یکی از این موارد است. تأمین‌کنندگان نقدینگی، ارزشی برابر از دو توکن را در یک استخر قفل می‌کنند تا در ساخت یک بازار و تأمین نقدینگی آن شریک باشند. در ازای آن، از کارمزد معاملات انجام‌شده در استخر، سهمی متناسب با مشارکت خود دریافت می‌کنند.

استخر لیکوئیدیتی پایه اصلی برای زراعت بازده (yield farming) با استخراج نقدینگی مثل پلتفرم Yearn است. این پلتفرم جایی است که در آن کاربران وجوه خود را به استخرهایی اضافه می‌کنند که برای تولید بازده استفاده می‌شوند. استخرها، پلتفرم‌ها و بازارهای دیفای متعددی وجود دارند که هر یک به کاربران در ازای تأمین نقدینگی، با نرخ‌های متفاوتی پاداش می‌دهند. توکن‌های LP یک استخر می‌توانند در استخرهای نقدینگی دیگری استفاده شوند زیرا پروژه‌ها توکن‌های استخر پروژه‌های دیگر را در پروتکل خود ادغام می‌کنند و این زنجیره‌ها پیچیده و پیچیده‌تر می‌شوند. ایده‌ی زراعت بازده این است که چگونه کاربران دیفای، توکن‌های خود را در پروتکل‌های غیرمتمرکز گوناگون قفل کنند تا بتوانند پاداش و درآمد خود را حداکثر کنند.

توزیع توکن‌های جدید به یک جامعه‌ی مورد هدف یک مشکل دشوار برای پروژه‌های کریپتو است. استفاده از استخراج نقدینگی یکی از موفق‌ترین رویکردها به این چالش بوده است. توکن‌ها به‌صورت الگوریتمی بین کاربرانی که وجوه خود را در یک استخر نقدینگی قرار داده‌اند، توزیع می‌شوند. سپس، توکن‌های به‌تازگی صادرشده به‌ تناسب سهم کاربر از استخر، برای آن‌ها ارسال می‌شوند.

استخرهای نقدینگی می‌توانند در حکم‌رانی پروتکل‌ها نیز استفاده شوند. برخی مواقع، به حد بالایی از توکن‌های رأی‌دهی نیاز است تا یک پروپوزال حکم‌رانی تصویب شود. اگر توکن‌ها با هم در یک استخر نقدینگی ترکیب شوند، مشارکت‌کنندگان می‌توانند انگیزه‌های مشترک جمعی را که برای آینده پروتکل مهم است، به شکل موثرتری دنبال کنند.

یک کاربرد دیگر استخر نقدینگی، در حوزه بیمه غیرمتمرکز در برابر خطرات قرارداد هوشمند است. به‌تازگی برای پیاده‌سازی این نوآوری از راه‌حل استخرهای نقدینگی استفاده شده است.

صدور دارایی سینتتیک (دارایی ترکیبی) در یک بلاک‌چین به استفاده از استخر نقدینگی نیاز دارد. کاربران وجوهی را به‌عنوان وثیقه به یک استخر اضافه می‌کند، پروتکل آن را به یک اوراکل قابل‌اعتماد وصل می‌کند و قرارداد هوشمند توکن‌هایی را به کاربر می‌دهد که به دارایی دلخواه کاربر، برای مثال سهام یک شرکت خاص مثل اپل یا مایکروسافت، متصل است.

در نهایت به‌نظر می‌رسد که کاربران‌ فراوانی هنوز کشف نشده‌اند. همه‌ی این‌ها به نبوغ و مهارت توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان در دنیای بلاک‌چین و کریپتو بستگی دارد.

ریسک و خطرات استخر نقدینگی

اگر برای یک بازارساز خودکار تأمین نقدینگی می‌کنید، ضروری است که نسبت به مفهوم زیان موقت (impermanent loss) آگاه و هشیار باشید. در یک جمله، به زیان دلاری تأمین‌کنندگان نقدینگی برای استخرهای نقدینگی یک بازارساز خودکار نسبت به هولد کردن ساده توکن‌ها، زیان موقت می‌گویند. زیان موقت زمانی سنگین می‌شود که نسبت ارزش بین دو توکن قفل‌شده در یک استخر نقدینگی تغییر بزرگی داشته باشد.

برای مثال، فرض کنید قیمت اتر برابر با هزار تتر باشد. شما یک عدد اتر و 1000 عدد تتر را در یک استخر نقدینگی پروتکل یونی‌سواپ قفل می‌کنید. فرض کنید حالا در این استخر 10 اتر و 10هزار تتر وجود دارد. این یعنی شما 10درصد از نقدینگی کل (000,10*10) را دارید. حال اگر در دنیای بیرون از این استخر، ارزش اتر بالا رود و به چهارهزار تتر برسد چه؟ چون طبق فرمول، ارزش کل لیکوئیدی نباید تغییر کند، درواقع حالا در استخر 5 اتر و 20هزار تتر وجود دارد. حال اگر شما توکن‌های خود را از استخر خارج کنید، ده درصد خود را از نقدینگی استخر خواهید گرفت. این یعنی 0.5 اتر و 2هزار تتر. با نرخ مبادله جدید، جمع ارزش دارایی شما 4هزار دلار است. اما اگر اصلا در این استخر تأمین‌کننده نقدینگی نمی‌شدید، الآن 5هزار دلار می‌داشتید. این یک مثال برای فهم پدیده زیان موقت بود.

موضوع مهم دیگر، ریسک قراردادهای هوشمند است. وقتی وجوهی را در یک استخر نقدینگی قفل می‌کنید، با این‌که به لحاظ فنی واسطه‌ای آن‌ها را دراختیار ندارد، اما قرارداد هوشمند به تنهایی متصدی آن‌هاست. برای مثال اگر یک باگ فنی یا نوعی روش برای سوءاستفاده از قرارداد هوشمند یک پروتکل وام فوری باشد، وجوه کاربران می‌تواند برای همیشه ناپدید شود.

به علاوه همواره مراقب پروژه‌هایی باشید که تیم توسعه آن‌ها اجازه تغییر قوانین حاکم بر استخر لیکوئیدیتی را دارند. گاهی برنامه‌نویسان می‌توانند کلمه عبور یا برخی دسترسی‌های انحصاری را در درون کدهای قرارداد هوشمند تعبیه کنند. با این وجود، پتانسیل انجام اقدامات خراب‌کارانه برای آن‌ها وجود دارد.

جمع‌بندی

استخر نقدینگی یک نوآوری پرکاربرد در دنیای دیفای است که بر مشکل نقدینگی محدود در مدل‌های سنتی صرافی غیرمتمرکز غلبه کرده است. با حذف دفتر سفارش، برای انجام معامله نیازی به طرف مقابل نیست و کاربران درواقع با یک مخزن ارز معامله می‌کنند که توسط یک قرارداد هوشمند اداره می‌شود. تأمین‌کنندگان نقدینگی توکن‌های خود را در یک استخر قفل می‌کنند و متناسب با سهم خود، درصدی مشخص از کارمزد معاملات انجام‌شده در استخر را دریافت می‌کنند. دارایی‌های قفل‌شده در استخر برای انجام معاملات غیرمتمرکز در دنیای دیفای استفاده می‌شوند.

استخر نقدینگی، یک راه‌حل غیرمتمرکز قوی برای مشکل نقدینگی در بازار دیفای شد و در ادامه نقش برجسته‌ای در رشد صنعت دیفای داشت. با این‌که پیدایش استخر نقدینگی بنا به نیاز بود اما درنهایت روش مبتکرانه‌ای برای تأمین نقدینگی به‌صورت الگوریتمی و غیرمتمرکز ارائه داد.

در پایان شایان ذکر است که قبل از تصمیم‌گیری، شناخت کارکردهای خاص انواع استخر نقدینگی موجود در بازار اهمیت بالایی دارد. در کل، استخرهایی بهترین انتخاب هستند که به اندازه کافی برای حذف ریسک و نوسانات نرخ مبادله بزرگ باشند، سابقه طولانی داشته و حجم مبادلات روزانه بالایی دارند.

این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاوره‌ی تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.

استخرهای نقدینگی چگونه کار می‌کنند؟ (شرح امور مالی غیرمتمرکز)

قبل از شروع مطلب، اگر تازه با دی‌فای آشنا شدید و چیز زیادی از آن نمی‌دانید، شاید نخست لازم باشد این مقاله‌ که مقدمه‌ای‌است بر امور مالی غیرمتمرکز، بخوانید.

استخرهای نقدینگی چیستند؟

استخرهای نقدینگی، ماهیتاً استخرهایی از توکن‌های قفل‌شده در قراردادی هوشمندند. از آنها برای تسهیل مبادلات – با فراهم کردن نقدینگی – استفاده شده و به‌طور وسیعی توسط برخی صرافی‌های غیرمتمرکز – موسوم به DEXes – به‌کار گرفته می‌شوند. یکی از اولین پروژه‌هایی که باب آشنایی با استخرهای نقدینگی را گشود، بَنکُر (Bancor) بود، و بعدها توسط یونی‌سوآپ به‌طور گسترده‌تری شناخته شد. پیش از توضیح اینکه استخرهای نقدینگی اصلاً آن زیر چه‌ می‌کنند و تعریف بازارگردانیِ خودکار، بیایید ببینیم که چرا در وهله‌ی اول ما نیازمند آنها‌ی‌ایم.

چرا ما به استخرهای نقدینگی نیاز داریم؟

اگر با صرافی‌های استاندارد کریپتویی چون کوین‌بِیس (Coinbase) یا بایننس (Binance) آشنایی دارید، شاید متوجه شده باشید که معاملات آنها مبتنی‌است بر مدلِ دفترچه‌ی ثبت سفارش. این همان شیوه‌ای‌است که بورس‌های اوراق بهادار سنتی‌ای چون NYSE یا Nasdaq از آن تبعیت می‌کنند.

در این مدل دفترچه‌ی ثبت سفارش، خریداران و فروشندگان دور هم جمع شده و سفارشات‌شان را ثبت می‌کنند. فروشندگان موسوم به “پیشنهاد دهندگان” (یا مناقصه کنندگان)، سعی‌شان بر این است که دارایی مشخصی را به کمترین قیمت ممکن بخرند و بعد همان دارایی را به قیمتی هر چه بیشتری بفروشند. برای جوش خوردن معاملات، هم خریداران و هم فروشندگان بایستی هم‌گراییِ قیمتی داشته باشند، که این امر می‌تواند با بالا بردن رقم مناقصه توسط خریدار، یا با پایین آوردن قیمت توسط فروشنده مُیسر شود.

اما اگر هیچ یک از طرفین نخواهند که قیمت را به حد معقولی برسانند آن‌وقت تکلیف چیست؟ اگر کوین‌ کافی برای خرید شما موجود نباشد چه؟ این‌جا‌ست که بازارگردانان وارد بازی می‌شوند.

بازارگردانان ارگان‌هایی‌اند که با اظهار تمایل همیشگی‌شان به خرید یا فروش دارایی‌ای خاص، معامله‌کردن را تسهیل می‌کنند. از این طریق آنها باعث تأمین نقدینگی شده و نتیجتاً دیگر لازم نیست که کاربران معطل ظاهر شدن طرف دیگر معامله شده و قادرند هر وقت که بخواهند، معامله کنند. خب! با این توصیفات چرا ما نتوانیم همچین چیزی را در امور مالی غیرمتمرکز به‌وجود بیاوریم؟

البته که می‌توانیم! فقط مسئله این است که این فرآیند، فرآیندی‌است بسیار کند و پرهزینه، و در اغلب اوقات منجر به تجربه‌ی کاربریِ ناخوش‌ایندی خواهد شد.

دلیل اصلی نامناسب بودن این فرآیند، این مسئله‌است که مدل دفترچه-سفارش، عمیقاً متکی‌است بر یک یا چند بازارگردانی که همواره تمایل به “بازار-گرمی” برای دارایی‌ای مشخص را داشته باشند. بدون وجود بازارگردانان، صرافی بلافاصله غیرقابل تصفیه می‌شود و می‌توان گفت که برای کاربران عادی، غیرقابل استفاده خواهد شد. علاوه بر این، بازارگردانان به‌دنبال قیمت فعلی دارایی‌ای خاص از طریق تغییر مدام قیمت آن‌اند که این امر به ثبت و رد سفارشات متعددی که به صرافی ارسال می‌شوند منجر خواهد شد.

اتریوم با توان عملیاتیِ فعلیِ ۱۲ تا ۱۵ تراکنش بر ثانیه و مدت-بلاک بین ۱۰ تا ۱۹ ثانیه‌ای، گزینه‌ی محتملی برای صرافی‌ای دفترچه-سفارش-محور نخواهد بود. به‌علاوه، هر فعل و انفعالی با یک قرارداد هوشمند، هزینه گسی به دنبال دارد، از این رو همین که بازارگردانان بخواهند مدام پیشنهاد قیمتی دهند، ورشکسته خواهند شد.

راه حل لایه‌ی دوم چی؟ برخی پروژه‌های مقیاس‌گذاری لایه‌ی دوم مانند لوپرینگ (Loopring) به‌نظر امیداوار کننده می‌آیند، اما آنها هم کماکان نیازمند بازارگردانان خواهند بود و ممکن است که با مشکلات نقدینگی مواجه شوند. به‌علاوه، اگر کاربری بخواهد تنها یک تراکنش مفرد انجام دهد، ناچار خواهد بود تا سرمایه‌اش را یک‌بار وارد لایه‌ی دوم کرده و بعد مجدد از آن خارج کند، که همین کار دو مرحله به کل پروسه اضافه می‌کند.

این دقیقاً همان دلیلی‌است که نشان‌ می‌دهد نیازی مبرم به ابداعِ چیزی نوین که بتوانند کارایی درستی در جهان امور مالی غیرمتمرکز داشته باشد، وجود دارد و همان جایی‌است که پای استخرهای نقدینگی به قضیه باز می‌شود.

استخرهای نقدینگی چگونه کار می‌کنند؟

بسیار خب! فهمیدیم که چرا ما به استخرهای نقدینگی در امور مالی غیرمتمرکز نیازمند. حال بیایید ببینیم این استخرها دقیقاً چگونه کار می‌کنند.

هر استخر مفرد نقدینگی در شکل بنیادین خود، ۲ نوع توکن دارد و بازار جدیدی را برای آن جفت توکن ایجاد می‌کند. DAI/ETH می‌تواند مثال خوبی از یک استخر نقدینگی شناخته‌شده در یونی‌سوآپ باشد.

وقتی استخری جدید به‌وجود می‌آید، اولین تأمین کننده‌ی نقدینگی از آن دسته‌کسانی‌ خواهد بود که قیمت اولیه‌ی دارایی در استخر را تعیین می‌کنند. تأمین کننده تشویق می‌شود که قدر براری از هر دو توکن را به استخر تزریق کند. اگر قیمت اولیه‌ی توکن‌های درون استخر با قیمت فعلی بازار جهانی اختلاف داشته باشد، باعث حادث شدن فرصت آربیتراژی آنی می‌شود که ممکن است منجر به از کف رفتن سرمایه‌ی تأمین‌کنندگان نقدینگی شود. این مفهوم تزریق درست نسبت توکن‌ها به استخر، برای همه‌ی دیگر تأمین کنندگان نقدینگی که می‌خواهند در آینده نیز سرمایه‌ی بیشتری به استخر تزریق کنند، پابرجا خواهد بود.

وقتی نقدینگی به استخر تزریق می‌شود، تأمین کنندگان نقدینگی، به نسبت مقدار نقدینگی‌ای که به استخر تزریق کرده‌اند، توکن‌های ویژه‌ای به‌نام توکن‌های ال-پی (LP) دریافت می‌کنند. وقتی معامله‌ای به‌واسطه‌ی استخر تسهیل شود، ۳/۰٪ هزینه به‌تناسب میان تمام دارندگان توکن‌های ال-پی توزیع می‌شود. اگر تأمین‌کننده‌ای بخواهد نقدینگی‌ِ پایه‌ی خود را پس بگیرد، علاوه بر هزینه‌ی قید شده باید توکن‌های ال-پی خود را نیز بسوزاند.

هر مبادله‌ی توکنی که استخر تسهیل‌اش کرده باشد، به تعدیل قیمت‌گذاری‌ای منطبق بر “الگوریتم قیمت‌گذاری قطعی” منتج خواهد شد؛ مکانیزمی که به آن بازارگردانیِ خودکار (AMM) نیز گفته می‌شود. در بین پروتکل‌های مختلف، ممکن است استخرهای نقدینگی از الگوریتم‌هایی قدری متفاوت‌تر از یکدیگر استفاده کنند.

استخرهای نقدینگی‌ِ پایه‌ای مانند آنهایی که یونی‌سوآپ از آنها استفاده می‌کند، از الگوریتم بازارگردانی با حاصل‌ضرب ثابتی بهره‌ می‌برند که اطمینان می‌دهد که حاصل‌ضرب کمیت‌های دو توکن تزریق شده، همواره ثابت خواهد ماند. به‌علاوه، به علت وجود این الگوریتم، یک استخر می‌تواند همواره – بدون اینکه ابعاد معامله اهمیتی داشته باشد – نقدینگی فراهم کند. دلیل اصلی این امر، این است که الگوریتم، مجانب‌وارانه قیمت توکن را آن‌طور که کمیت مورد نظر بالا می‌رود، افزایش می‌دهد. قاعده ریاضی پشت بازارگردانی با حاصل‌ضرب ثابت، بسیار جذاب است، اما از آن‌جا که نمی‌خواهم این مقاله به‌داراز بی‌انجامد، توضیح‌اش بماند برای وقتی دیگر.

نکته کلیدی در اینجا این است که نسبت توکن‌های درون استخر است که قیمت را دیکته می‌کند، بنابراین اگر فرض کنیم که کسی توکن اتریوم ETH از استخر DAI/ETH بخرد، موجودیِ ETH کاسته شده و ذخیره‌ی DAI افزوده می‌شود، که این مسئله منجر به افزایش قیمت اتریوم و کاهش قیمت DAI می‌شود. بالا و پایین شدن قیمت، بستگی دارد به ابعاد معامله، در نسبتی با اندازه استخر. هر چه استخر به‌نسبِ معامله بزرگتر، کاهش قیمت یا افت عارضیِ بیشتر؛ نتیجتاً استخرهای بزرگتر می‌توانند معاملات بزرگتری را – بدون بالا و پایین شدن زیاد قیمتی – درون خود جای دهند.

از آنجا که استخرهای بزرگتر، افت قیمتیِ کمتری ایجاد می‌کنند و منتج به تجربه‌ی معاملاتیِ بهتری می‌شوند، برخی پروتکل‌ها چون بلنسر (Balancer)، با دادن توکن‌های اضافه برای تزریق نقدینگی به استخرهایی معیَن، دست به تشویق تأمین‌کنندگان نقدینگی زدند. به این فرآیند، ماین‌کردن نقدینگی گفته می‌شود که در مقاله‌ی یلد فارمینگ (Yield Farming) به آن پرداخته شده است.

مفاهیم پشت استخرهای نقدینگی و بازارگردانیِ خودکار بسیار ساده و در عین حال قویاً قدرتمندند؛ چون دیگر لزومی به داشتن دفترچه-سفارش متمرکز نیست و لازم نیست به بازارگردانی بیرونی برای سرپا نگه‌داشتن روند تأمین نقدینگی به یک صرافی تکیه کنیم.

انواع مختلف استخرهای نقدینگی

استخرهای نقدینگی‌ای که سخن‌شان رفت، در حال بهره‌برداری توسط یونی‌سوآپ‌اند و پایه‌ای‌ترین شکل‌های استخرهای نقدینگی‌اند. پروژه‌های دیگری دنباله‌ی این مفهوم را گرفته و ایده‌های جالبی ارائه کرده‌اند.

فی‌المثل کِرو (Curve)، دریافت که مکانیزم بازارگردانی خودکار پشت یونی‌سوآپ، برای دارایی‌هایی که باید قیمت‌هایی بسیار مشابه داشته باشند – مانند کوین‌های پایا یا مشتقات دیگری از کوینی ثابت مثل wETH و sETH – خیلی کارا نیست. استخرهای کرو، با عملیاتی کردن الگوریتمی کمی متفاوت‌تر، قادرند هزینه‌ و افت کمتری را موقع مبادله این توکن‌ها ارائه دهند.

ایده‌ی دیگر برای بلنسر بود که دریافت که ما ناچار نیستیم که خودمان را تنها محدود به دو دارایی در استخر کنیم. فی‌الواقع بلنسر این امکان را به ما می‌دهد که تا ۸ توکن را درون یک استخر نقدینگی مفرد قرار دهیم.

استخر نقدینگی چیست و چگونه می‌توان از آن کسب درآمد کرد؟

استخر نقدینگی چیست و چگونه می‌توان از آن کسب درآمد کرد؟

استخر نقدینگی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد که از دارایی‌های خود بتوانند سود ببرند و همچنین توانسته است استاندارد جدیدی برای معامله‌های کارآمد دارایی‌ها ارائه بدهد. استخر‌های نقدینگی بین افراد سراسر جهان از محبوبیت بسیار زیادی برخوردار است و از همین رو افراد زیادی به فکر پیوستن به آن‌ها هستند. در این استخر‌ها امکان وام دهی، معامله، کسب سود و بسیار امکانات دیگر به کاربران خود ارائه می‌دهند که یکی از فناوری‌های محوری بر سیستم تأمین مالی غیرمتمرکز دیفای محسوب می‌شود. شما برای کسب درآمد از این استخر‌های نقدینگی باید دانش و مهارت خود را افزاییش دهید که در ادامه توضیحی درباره‌ی استخر نقدینگی خواهیم داد و پاسخ به سوال استخر نقدینگی چیست را در اختیار شما عزیزا قرار خواهیم داد.

استخر نقدینگی چیست؟

همان طور که گفتیم liquidity pool یا همان استخر نقدینگی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد که از دارایی‌های خود بتوانند به کسب درآمد برسند و همچنین توانسته است استاندارد جدیدی برای معامله‌های کارآمد دارایی‌ها ارائه بدهد. در این استخر دو نوع صرافی با نام‌های صرافی‌های همتا به همتا که دارای دفتر سفارش هستند، مانند صرافی‌های 0x اشاره دارد. نوع دیگر این صرافی‌ به نام صرافی‌های استخر نقدینگی می‌باشد که می‌توان به Kyber، Uniswap و Bancor اشاره استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟ استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟ کرد. علاقه مندان جهت آشنایی بیشتر با صرافی یونی سواپ می‌توانند مفاله آموزش کامل کار با صرافی یونی سواپ را مطالعه کنند.

در نوع صرافی همتا به همتا هم خریدار و هم فروشنده در تلاش هستند تا بتوانند در پرسودترین حالت ممکن به خرید و فروش بپردازند؛ به این معنی که فروشنده می‌خواهد ارز خود را در بالا‌ترین قیمت به فروش برساند و همچنین خریدار در جستو‌جوی این است که در کمترین قیمت بازار به خرید خود بپردازد. این عمل به قدری ادامه پیدا می‌کند تا در یک نقطه خاص به سازگاری قیمتی دست پیدا کنند و در آخر معامله صورت می‌گیرد. بهتر است بدانید که این نوع صرافی زمانی مناسب می‌باشد که نقدینگی شما زیاد باشد.

در نوع دیگر این صرافی، شما برای انجام معاملات و سفارشات خود دیگر نیازی به واسطه ندارید. تمامی این معاملات بر روی قرار‌داد‌های هوشمند یا همان دیفای بسته شده است و توسط استخر‌های نقدینگی انجام می‌گیرد که شما با گذاشتن توکن در استخر‌های نقدینگی توانایی دریافت سود را دارید. بهتر است بدانید که استفاده از استخر نقدینگی زمانی مناسب است که میزان حجم دارایی‌ها کم باشد. حال که توضیحی درباره‌ی استخر نقدینگی دادیم در ادامه می‌خواهیم به روش کار Liquidity pool بپردازیم.

نحوه کار استخر نقدینگی چیست؟

شما برای استفاده از کاربرد‌های استخر نقدینگی با وارد کردن توکن‌های خود به جای انجام معاملات، کارمزد دریافت می‌کنید. از این رو شما با انجام معاملات استخر نقدینگی می‌توانید توکن‌های مختلف را با هم معامله کنید. کاربران برای انجام دادن معاملات خود در فضای استخر نقدینگی دیگر نیازی به شخص سوم ندارند به این دلیل که معاملات شما با روشی امن و مطئمن از طریق قرار‌داد‌های هوشمند در فضای استخر نقدینگی انجام می‌گیرد که برای بسیاری از کاربران استفاده از Liquidity pool جذابیت خاص خود را دارد.

هدف اصلی یا وظیفه اصلی استخر نقدینگی این است که بتواند برای صرافی‌های غیر متمرکز تأمین سرمایه و دارایی لازم را فراهم کند. همچنین با ایجاد فضایی برای رفتار‌های مخرب، به این دلیل که توسعه دهندگان می‌توانند تصمیم بگیرند که کنترل دارایی‌های موجود در استخر را بر عهده بگیرند که این استخر‌ها به عنوان ابزار کمکی مورد استفاده قرار بگیرند. حال که می‌دانید استخر نقدینگی چیست و چه کاربردی دارد، بهتر است با بهترین استخرهای نقدینگی نیز آشنا شوید. بی‌ان‌بی BNB: بایننس کوین، ETH: اتریوم، دات DOT: پولکادات، آدا ADA: کاردانو از بهترین و معروف‌ترین استخرهای نقدینگی در سراسر جهان است.

ویژگی های استخر نقدینگی چیست؟

چند نمونه از معروف‌ترین استخرهای نقدینگی برای شما عزیزان نام بردیم حال می‌خواهیم در این بخش از مقاله به بررسی مزایا و معایب استخر‌های نقدینگی بپردازیم که در انتخاب آن نیاز به کسب اطلاعات بیشتر دارید.

مزایای استخر نقدینگی چیست؟

1. به کاربران اجازه می‌دهد تا راندمانی پی وای را برای موجودی ارز‌های دیجیتال خود فراهم کنند و بتوانند از این کار نقدینگی بیشتری را دریافت کنند.
2. به معامله‌گران برای انجام معاملات بر اساس قیمت‌های لحظه‌ای بازار با کمک صرافی‌ها آسان‌تر می‌کند.
3. در آن از قرار داد‌های هوشمند متن باز و قابل مشاهده برای همگان مورد استفاده قرار می‌گیرد که برای پیشرفت در مورد میمیزی‌های امنیتی کمک می‌کند.

معایب استخر نقدینگی چیست؟

1. سرمایه‌گذاران با قفل کردن دارایی خود در یک استخر ممکن است به نوسانات قیمیتی در این بازه برخورد کنند که باعث می‌شود ارزش واقعی دارایی خود را از دست بدهند.
2. معمولا این دارایی‌ها توسط یک فرد یا گروه کوچکی اداره می‌شود که در آن تمرکززدایی واقعی وجود ندارد.
3. اکثر استخر‌های نقدینگی ناامن و از نقص‌های امنیتی بزرگی رنج می‌برند که باعث شده است ارائه‌دهندگان نقدینگی به خسارت‌های هنگفتی دست پیدا کنند که دلیل اصلی ناامن بودن آن‌ها قرار‌داد‌های هوشمند می‌باشد.

سخن آخر

در این مقاله گفتیم که استخر نقدینگی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد که از دارایی‌های خود بتوانند سود ببرند که دارای دو صرافی با نام‌های همتا به همتا که دارای دفتر سفارش می‌باشد و نوع دیگر این صرافی‌ به نام صرافی‌های استخر نقدینگی که می‌توان به Kyber، Uniswap و Bancor اشاره کرد.

همچنین درباره‌ی نحوه کار استخر نقدینگی توضیح دادیم که کاربران برای انجام دادن معاملات خود در فضای استخر نقدینگی دیگر نیازی به شخص سوم ندارند به این دلیل که معاملات شما با روشی امن و مطئمن از طریق قرار‌داد‌های هوشمند در فضای استخر نقدینگی انجام می‌گیرد که برای بسیاری از کاربران استفاده از Liquidity pool جذابیت خاص خود را دارد.

سوالات متداول

استخر نقدینگی چیست؟

استخر نقدینگی دارایی رمزنگاری شده‌ای می‌باشد که مبادله بین صرافی‌های اصلی و صرافی‌های غیر متمرکز را برای‌ شما آسان‌تر می‌کند. توکن‌های آن‌ها در قرارداد‌های هوشمند امن شده‌اند که نقدینگی‌ها را در صرافی‌ها فراهم می‌کند.

نحوه‌کار استخر نقدینگی چیست؟

شما در استخر‌ نقدینگی برای انجام معاملات دیگر نیازی به شخص سوم ندارند به این دلیل که معاملات شما با روشی امن و مطئمن از طریق قرار‌داد‌های هوشمند در فضای استخر نقدینگی انجام می‌گیرد

معروف ترین استخر‌های نقدینگی کدامند؟

معروف ترین استخر‌های نقدینگی عبارت‌اند از: بی‌ان‌بی BNB: بایننس کوین، ETH: اتریوم، دات DOT: پولکادات، آدا ADA: کاردانو می‌باشد.

استخر نقدینگی در دیفای چیست؟

استخرهای نقدینگی (liquidity pool) یکی از فناوری‌های بنیادین حال حاضر در اکوسیستم فعلی امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) یا به‌اختصار دیفای (دیفای) هستند. استخر نقدینگی در دیفای یکی از بخش‌های اساسی بازارسازهای خودکار (AMM)، پروتکل‌های وام‌دهی، کِشت سود (yield farming)، دارایی‌های سینتتیک (مصنوعی)، بیمه مبتنی بر بلاک چین، بازی‌های مبتنی بر بلاک چین و بسیاری دیگر از موارد محسوب می‌شود. استخر نقدینگی اساساً مرکزی برای جمع‌آوری دارایی‌های دیجیتال است. در ادامه به کاربردهای استخر نقدینگی در حوزه دیفای می‌پردازیم.

دیفای اساس بسیاری از فعالیت‌های درون‌زنجیره‌ای مبتنی بر بلاک چین است. در حال حاضر، حجم معاملاتی صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) به‌شکل معنی‌داری در حال رقابت با حجم معاملاتی صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال است. طبق گزارش‌های آخر سال 2020، بیش از 15 میلیارد دلار ارزش قفل‌شده در پروتکل‌های دیفای وجود دارد.

این اکوسیستم همراه با انواع جدیدی از محصولات به‌سرعت در حال گسترش است و یکی از عوامل چنین توسعه گسترد‌ه‌ای وجود استخرهای نقدینگی است.

استخر نقدینگی چیست؟

استخر نقدینگی مجموعه‌ای از دارایی‌های قفل‌شده در یک قرارداد هوشمند (smart contract) است. این استخرها برای تسهیل معاملات غیرمتمرکز، فرآیند وام‌دهی و بسیاری از کاربردهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

استخرهای نقدینگی ستون اصلی بسیاری از صرافی‌های غیرمتمرکز مانند یونی سواپ (Uniswap) هستند. کاربرانی که تحت‌عنوان ارائه‌دهندگان نقدینگی (liquidity provider) یا به‌اختصار LP شناخته می‌شوند، به‌منظور کمک به ایجاد بازار، ارزشی مساوی از دو توکن در اختیار استخر قرار می‌دهند. آنها در ازای تأمین نقدینگی، از کارمزد معاملاتی که در استخر انجام می‌شود، متناسب با سهم خود از نقدینگی کل بهره‌مند می‌شوند‌.

تأمین‌کنندگان نقدینگی سهمی از نقدینگی کل بازار دریافت می‌کنند.

از آنجا که هرکسی می‌تواند تأمین‌کننده نقدینگی باشد، بازارسازهای خودکار بازار را دسترس‌پذیرتر کرده‌اند.

یکی از اولین پروتکل‌هایی که از استخرهای نقدینگی استفاده کرد پروتکل بانکور (Bancor) بود؛ اما این مفهوم با محبوبیت یونی سواپ مورد توجه بیشتری قرار گرفت. سوشی سواپ (SushiSwap)، کِرو (Curve) و بلنسر (Balancer) برخی دیگر از صرافی‌های معروفی هستند که از استخرهای نقدینگی در پلتفرم اتریوم استفاده می‌کنند. استخرهای نقدینگی در این پلتفرم‌ها توکن‌های ERC-20 ارائه می‌دهند.

همچنین، زنجیره هوشمند بایننس (Binance Smart Chain) نیز دارای پلتفرم‌های مشابهی همچون پنکیک سواپ (PancakeSwap)، بیکری سواپ (BakerySwap) و برگرسواپ (BurgerSwap) است که از توکن‌های BEP-20 پشتیبانی می‌کنند.

بازارسازهای خودکار بازار را دسترس‌پذیرتر کرده‌اند.

استخر نقدینگی در مقابل دفتر سفارش

برای درک تفاوت استخرهای نقدینگی، بهتر است به اساسی‌ترین پایه معاملات الکترونیکی نگاهی داشته باشیم: دفتر سفارش (order book). به زبان ساده، دفتر سفارش مجموعه‌ای از سفارش‌های فعلاً باز برای بازاری مشخص است.

سیستمی که سفارش‌ها را با یکدیگر منطبق می‌کند، موتور انطباق (matching engine) نام دارد. موتور انطباق و دفتر سفارش دو هسته مرکزی هر صرافی متمرکزی (CEX) هستند. این مدل به ایجاد صرافی‌های کارآمد و بازارهای مالی پیچیده کمک می‌کند.

با این حال، معاملات دیفای شامل انجام معاملات درون‌زنجیره‌ای بدون واسطه‌ای مرکزی برای نگهداری دارایی‌ها است. این امر مشکلاتی در ایجاد دفتر سفارش به‌وجود می‌آورد. زیرا، هر تعامل با دفتر سفارش به کارمزد گس نیاز دارد که انجام معاملات را بسیار گران‌تر می‌کند.

همچنین، این امر باعث می‌شود کار بازارسازها، یعنی معامله‌گرانی که برای جفت‌ارزهای معاملاتی نقدینگی فراهم می‌کنند، بسیار پرهزینه تمام شود. مهم‌تر از همه، اکثر بلاک چین‌ها نمی‌توانند از پس توان عملیاتی مورد نیاز برای معامله میلیاردها دلار بربیایند.

این یعنی در بلاک چینی مانند اتریوم، ایجاد صرافی درون‌زنجیره‌ای مبتنی بر دفتر سفارش عملاً غیرممکن است. در این حالت، می‌توانید از زنجیره‌های جانبی یا راه‌حل‌های لایه دوم استفاده کنید که فعلاً در دست توسعه هستند. نکته کلیدی این است که شبکه با شکل فعلی خود قادر به مدیریت توان عملیاتی لازم نیست.

پیش از ادامه بحث، لازم به ذکر است که صرافی‌های غیرمتمرکزی وجود دارند که به‌راحتی با دفتر سفارش درون‌زنجیره‌ای کار می‌کنند. به‌عنوان مثال، صرافی غیرمتمرکز بایننس که روی زنجیره بایننس ساخته شده است، معاملاتی سریع و ارزان ارائه می‌دهد. نمونه دیگر صرافی غیرمتمرکز پراجکت سروم (Project Serum) است که روی بلاک چین سولانا (Solana) ایجاد شده است.

با این همه، از آنجا که بسیاری از دارایی‌های موجود در فضای ارزهای دیجیتال روی بلاک چین اتریوم ایجاد می‌شوند، نمی‌توانید آنها را در شبکه‌های دیگر معامله کنید، مگر اینکه از نوعی رابط بین‌زنجیره‌ای استفاده کنید.

استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟

بازارسازهای خودکار معادلات این بازی را تغییر داده‌اند. آنها نوآوری‌های قابل‌توجهی هستند که امکان انجام معاملات درون‌زنجیره‌ای را بدون نیاز به دفتر سفارش فراهم می‌کنند.

از آنجا که برای انجام معاملات به هیچ یک از طرفین به‌طور مستقیم احتیاج نیست، معامله‌گران می‌توانند در مورد اتخاذ موقعیت‌های معاملاتی مختلفی برای جفت‌ارزهایی تصمیم‌گیری کنند که در صرافی‌های مبتنی بر دفتر سفارش، نقدینگی بسیار کمی دارند.

می‌توانید صرافی همتابه‌همتا و مبتنی بر دفتر سفارشی را در نظر بگیرید که در آن، فروشندگان و خریداران به‌واسطه دفتر سفارش به یکدیگر مرتبط می‌شوند. به‌عنوان مثال، معامله‌گری در بایننس دِکس (Binance DEX) همتابه‌همتا است، زیرا معاملات به‌طور مستقیم بین کیف پول‌های کاربران انجام می‌شوند.

معامله‌گری با استفاده از بازارساز خودکار اندکی متفاوت است. در این حالت، می‌توانید معامله‌گری مبتنی بر بازارساز خودکار را درقالب همتا به ‌قرارداد (peer-to-contract) در نظر بگیرید.

همانطور که اشاره کردیم، استخر نقدینگی مجموعه‌ای از دارایی‌ها در یک قرارداد هوشمند است که توسط ارائه‌دهندگان نقدینگی واریز می‌شوند. بنابراین، هنگام انجام معامله به‌واسطه بازارسازهای خودکار، طرف مقابل به‌معنای سنتی ندارید.

در عوض، معامله‌ خود را در مقابل نقدینگی جفت‌ارز مورد نظر انجام می‌دهید. درواقع، خریداران در لحظه انجام معامله نیازی به فروشنده ندارند، بلکه نقدینگی کافی در استخر برای انجام معامله کفایت می‌کند.

در استخر نقدینگی احتیاجی به فروشنده یا خریدار در معنای سنتی ندارید، بلکه نقدینگی استخر برای انجام معاملات کافی است.

به‌عنوان مثال، هنگامی که قصد دارید کوینی در پلتفرم یونی سواپ بخرید، طرف مقابل معامله شما یک فروشنده به‌معنای سنتی آن نیست. بلکه، فعالیت شما توسط الگوریتمی کنترل می‌شود که بر آنچه در استخر اتفاق می‌افتد، نظارت دارد. علاوه بر این، قیمت‌ نیز توسط این الگوریتم و براساس معاملات انجام‌شده در استخر تعیین می‌شود.

در استخرهای نقدینگی، هر فردی می‌تواند تأمین‌کننده نقدینگی باشد، بنابراین هر فردی می‌تواند به‌نوعی طرف مقابل شما تلقی شود. با این حال، تعامل با قرارداد استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟ حاکم بر استخر نقدینگی، مانند مدل تعامل با دفتر سفارش نیست.

استخر نقدینگی چه کاربردهایی دارد؟

تابه‌اینجا، ما بیشتر در مورد بازارسازهای خودکار بحث کردیم که محبوب‌ترین کاربرد استخرهای نقدینگی هستند. با این حال، استخرهای نقدینگی موارد استفاده متنوع‌تری دارند.

یکی از این موارد استفاده، کشت سود یا استخراج نقدینگی (liquidity mining) است. استخرهای نقدینگی اساس پلتفرم‌های خودکار تولید سود مثل یِرن فایننس (Yearn Finance) هستند، جایی‌که کاربران دارایی‌های خود را به استخر اضافه و سپس از آن برای تولید سود استفاده می‌کنند.

توزیع توکن‌های جدید در دست افراد شایسته مشکل بسیار دشواری برای پروژه‌های ارز دیجیتال است. استخراج نقدینگی یکی از موفقیت‌آمیزترین موارد استفاده از استخرهای نقدینگی بوده است. اساساً توکن‌ها به‌صورت الگوریتمی بین کاربرانی توزیع می‌شوند که توکن‌های خود را به یک استخر نقدینگی واریز می‌کنند. سپس‌، توکن‌های تازه‌ایجادشده متناسب با سهم هر کاربر از استخر به حساب او ارسال می‌شوند.

در خاطر داشته باشید که این توکن‌ها ممکن است از سایر استخرهای نقدینگی تحت عنوان توکن‌های استخر (pool tokens) گرفته شده باشند. به‌عنوان مثال، اگر در پلتفرم یونی سواپ یا صندوق‌های وام‌دهی پلتفرم کامپاند (Compound) نقدینگی فراهم کنید، توکن‌هایی دریافت خواهید کرد که نشان‌دهنده سهم شما در استخر هستند. همچنین، ممکن است این توکن‌ها را به یک استخر دیگر واریز و سود دریافت کنید. این زنجیره‌ها با ادغام پروتکل‌ها ممکن است بسیار پیچیده شوند.

یکی از مهم‌ترین کاربردهای استخرهای نقدینگی کِشت سود است.

علاوه بر این، تسهیل فرآیندهای مربوط به حاکمیت (governance) نیز می‌تواند کاربرد دیگری باشد. در برخی موارد، برای اجرایی‌شدن یک پیشنهاد رسمی حاکمیتی، رأی بسیاری باید جمع شود. اگر به‌جای این کار، دارایی‌ها در استخری جمع شوند، شرکت‌کنندگان می‌توانند به پشتوانه هدفی از پروتکل که مهم به‌ نظر می‌رسد با یکدیگر رقابت کنند.

در حال حاضر، یکی دیگر از بخش‌های نوظهور در حوزه دیفای، بیمه در مقابل خطر قراردادهای هوشمند است. این ویژگی نیز با کمک استخرهای نقدینگی پیاده‌سازی می‌شود.

یکی دیگر از کاربردهای جالب استخرهای نقدینگی استفاده از ترانشه وام (tranche) است، مفهومی که از امور مالی سنتی گرفته شده است و شامل تقسیم محصولات مالی بر اساس ریسک و بازده آنها می‌شود. این محصولات به تأمین‌کنندگان نقدینگی اجازه می‌دهد تا میزان ریسک و بازده پروفایل خود را سفارشی‌سازی کنند.

ایجاد دارایی‌های مصنوعی (synthetic assets) در بلاک چین نیز به استخرهای نقدینگی وابسته است. با اضافه‌کردن مقداری وثیقه به استخر نقدینگی و اتصال آن به یک اوراکل معتبر می‌توانید توکنی مصنوعی داشته باشید که به دارایی مطلوب شما وابسته باشد. البته، این کار در عمل اندکی پیچیده‌تر است؛ اما ایده ساده‌ای دارد.

به غیر از آنچه اشاره شد، احتمالاً کاربردهای بیشتری برای استخرهای نقدینگی وجود دارند که هنوز کشف نشده‌اند و همه این موارد به هوشمندی توسعه‌دهندگان دیفای بستگی دارد.

خطرهای استخرهای نقدینگی

اگر تأمین‌کننده نقدینگی برای یک بازارساز خودکار باشید، احتمالاً با مفهومی به‌نام ضرر موقت (impermanent loss) آشنا هستید. به‌طور خلاصه هنگامی‌که تأمین‌کننده نقدینگی یک بازارساز خودکار می‌شوید، ارزش دلاری دارایی شما به‌نسبت زمانی که هودل (HODL) می‌کنید، افت می‌کند. ضرر موقت گاهی اندک است و گاهی بسیار بزرگ. بنابراین، بهتر است پیش از ورود به استخرهای نقدینگی دوطرفه، در خصوص میزان احتمالی ضرر موقت اطلاعات لازم کسب کنید.

به‌هنگام مشارکت در استخرهای نقدینگی، مراقب احتمال ضرر موقت باشید!

نکته دیگری که باید به خاطر بسپارید خطرهای مربوط به قرارداد هوشمند است. هنگامی‌که دارایی‌های خود را به یک استخر نقدینگی واریز می‌کنید، هیچ واسطه‌ای دارایی‌های شما را در اختیار ندارد؛ بنابراین، می‌توانید خود قرارداد هوشمند را امانت‌دار دارایی‌های خود بدانید. باید در نظر داشته باشید که اگر باگی در قرارداد هوشمند وجود داشته باشد یا هر نوع سوءاستفاده‌ای از وام بشود، دارایی‌های شما برای همیشه از بین خواهند رفت.

همچنین، در پروژه‌هایی که توسعه‌دهندگان آنها مجاز به تغییر قوانین حاکم بر استخر هستند، جانب احتیاط را رعایت کنید. گاهی اوقات، توسعه‌دهندگان ممکن است یک کلید اصلی یا دسترسی‌های ویژه در کد قرارداد هوشمند قرار داده باشند که به آنها به‌صورت بالقوه اجازه بدهد اقدامی مخرب، همچون کنترل منابع مالی استخر، انجام دهند.

سخن پایانی

استخر نقدینگی یکی از مهم‌ترین فناوری‌های موجود در حوزه دیفای است. این استخرها معامله‌گری غیرمتمرکز، وام‌دهی، تولید بازده و بسیاری موارد دیگر را امکان‌پذیر می‌کنند.

در حال حاضر، استخر نقدینگی که اساساً مبتنی بر قراردادهای هوشمند است، راه خود را تقریباً به تمام بخش‌های حوزه گشوده است و همچنان به گسترش خود ادامه می‌دهد.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

استخر نقدینگی (Liquidity Pool) و کاربرد آن در دیفای

استخر نقدینگی (Liquidity Pool) یکی از هسته‌های اصلی تکنولوژی دیفای است. با کمک استخر‌ های نقدینگی می‌توان ترید غیرمتمرکز، وام‌دهی، تولید محصول و بسیاری کارهای دیگر انجام داد. استخر‌ های نقدینگی با کمک قراردادهای هوشمند مدیریت می‌شوند. قراردادهای هوشمند استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟ در بخش‌های مختلف دیفای کاربرد دارند و عملیات‌ها را تسهیل می‌کنند.

استخر نقدینگی (Liquidity Pool) چیست؟

استخر نقدینگی مجموعه وجوهی است که در یک قرارداد هوشمند قفل شده است. استخرهای نقدینگی برای تسهیل تجارت غیرمتمرکز، وام‌دهی و بسیاری از کاربردهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کاربرانی که ارائه‌دهندگان نقدینگی هستند LP نامیده می‌شوند. آنها مقداری مساوی از دو توکن را وارد یک استخر می‌کنند و عامل ایجاد بازار هستند. این افراد از کارمزد معامله‌هایی که در استخری ایجاد کرده‌اند درآمد کسب می‌کنند. این درآمد متناسب با سهم آنها از کل نقدینگی موجود در استخر است.

یکی از اولین پروتکل‌هایی که از استخر های نقدینگی استفاده کرد Bancor بود؛ اما این مفهوم بعد از مشهور شدن یونی سواپ بیشتر مورد توجه قرار گرفت. صرافی‌های معروف دیگری نیز هستند که از استخرهای نقدینگی در اتریوم استفاده می‌کنند؛ مثل: SushiSwap، Curve و Balancer. استخرهای نقدینگی در بلاکچین اتریوم توکن‌های ERC-20 هستند. روی زنجیره هوشمند بایننس هم استخر نقدینگی پنکیک سواپ، BakerySwap و BurgerSwap وجود دارد.، این استخرها توکن‌های BEP-20 را نگه می‌دارند.

استخرهای نقدینگی چگونه کار می‌کند؟

بازارسازان خودکار (Automated market makers) نوآوری بسیار مهمی هستند. این بازارساز‌های خودکار امکان معامله کردن درون زنجیره‌ای و بدون نیاز به دفترچه سفارش را فراهم می‌کنند. به بازارساز‌های خودکار به اختصار AMM می‌گویند.

از آنجا که برای انجام معامله به هیچ یک از طرفین به طور مستقیم احتیاج نیست، تریدرها موقعیت‌های معاملاتی باز می‌کنند و در دفتر سفارشات صرافی این معامله‌ها ثبت می‌شود.

یک صرافی همتا به همتا (Peer to Peer) را در نظر بگیرید که در آن خریداران و فروشندگان از طریق لیست سفارش‌ها مستقیماً به یگدیگر متصل می‌شوند. به‌عنوان مثال در صرافی غیرمتمرکز بایننس (Binance (DEX معامله‌ها به صورت همتا به همتا است و معامله‌ها بین کاربران انجام می‌شود و دارایی‌ها مستقیماً بین کیف پول کاربران جابه‌جا می‌شود.

اما معامله با استفاده از بازارساز خودکار (AMM) متفاوت است. در AMM معامله‌ها به صورت peer-to-contract است. همان‌طور که گفتیم، استخر نقدینگی مجموعه‌ای از دارایی‌ها است که در یک قرار داد هوشمند واریز می‌شود. هنگام انجام معامله در یک بازارساز خودکار AMM مانند معامله‌های سنتی طرف مقابلی وجود ندارد، بلکه ترید در مقابل نقدینگی موجود در استخر انجام می‌شود. یعنی لازم نیست که در لحظه خرید حتماً یک فروشنده وجود داشته باشد تا معامله انجام شود؛ همین که استخر موجودی داشته باشد کافی است.

اگر شما بخواهید جدید‌ترین کوین‌ها را در یونی سواپ بخرید، هیچ خریداری به صورت سنتی در طرف مقابل شما وجود ندارد. به جای آن عملیات شما با استفاده از الگوریتم‌هایی که استخر را مدیریت می‌کنند انجام می‌شود. قیمت‌گذاری هم توسط این الگوریتم‌ها انجام می‌شود.

کاربرد استخر‌های نقدینگی چیست؟

تاکنون ما بیشتر در مورد AMM‌ها بحث کردیم که محبوب‌ترین کاربرد استخرهای نقدینگی است. با این حال، همان‌طور که گفتیم، جمع کردن نقدینگی یک مفهوم کاملاً ساده است؛ بنابراین می‌توان از آن به روش‌های مختلف استفاده کرد.

یکی از این کاربردها، تولید محصول یا استخراج نقدینگی است. استخرهای نقدینگی اساس پلتفرم‌های خودکار تولید محصول مثل yEarn هستند؛ جایی که کاربران وجوه خود را به استخرهایی اضافه می‌کنند که سپس برای تولید محصول استفاده می‌شوند.

توزیع توکن‌های جدید در دست افراد مناسب، یک چالش دشوار برای پروژه‌های ارز دیجیتال است. استخراج نقدینگی یکی از موفقیت‌آمیزترین روش‌ها برای حل این مسئله بوده است. اساساً، توکن‌ها به صورت الگوریتمی بین کاربرانی توزیع می‌شوند که توکن‌های خود را در یک گروه نقدینگی قرار می‌دهند. سپس، توکن‌های تازه ضرب شده متناسب با سهم هر کاربر از استخر بین کاربران توزیع می‌شود.

حتی می‌توانید توکن‌هایی از سایر استخرهای نقدینگی داشته باشید که توکن استخر نامیده می‌شوند. به عنوان مثال، اگر نقدینگی خود را در یونی سواپ قرار دهید یا وجوهی را به Compound قرض دهید، توکن‌هایی دریافت می‌کنید که نشان‌دهنده سهم شما در آن استخر است. شاید بتوانید آن توکن‌ها را در یک استخر دیگر واریز کنید و سپس پس بگیرید.

یکی دیگر از کاربردهای جالب توجه استخرهای نقدینگی، استفاده از Tranche است. این مفهوم ‌از علم اقتصاد سنتی گرفته شده است که شامل تقسیم محصولات مالی بر اساس ریسک و بازده آنها است.

ریسک‌های استخر نقدینگی

اگر نقدینگی خود را در یک بازارساز خودکار AMM قرار دهید، باید از ریسک‌ها و مفهومی به نام ضرر ناگهانی مطلع باشید.

نکته دیگری که باید به خاطر بسپارید ریسک قرارداد هوشمند است. وقتی وجوه خود را در یک استخر نقدینگی واریز می‌کنید، قردادهای هوشمند در استخر قرار دارند. درست است که از نظر تکنیکی هیچ واسطه‌ای به موجودی شما دسترسی ندارد اما اگر در قراردادهای هوشمند اشکال یا باگی وجود داشته باشد یا قرارداد‌ها با نوعی سوء‌استفاده طراحی شده باشند، ممکن است تمام موجودی شما از بین برود.

همچنین باید مراقب پروژه‌هایی که توسعه‌دهندگان اجازه تغییر قوانین حاکم بر استخر را دارند، باشید. گاهی، توسعه‌دهندگان دسترسی مدیریتی یا برخی از دسترسی‌های ممتاز دیگر را در کد قرارداد هوشمند دارند. این دسترسی‌ها می‌تواند آنها را قادر به انجام کارهای مخرب مانند کنترل منابع مالی در استخر کند.

سخن پایانی

استخر های نقدینگی یکی از تکنولوژی‌های بنیادی موجود در اکوسیستم فعلی دیفای است. استخرهای نقدینگی بخشی اساسی از بازارسازی خودکار (AMM)، پروتکل‌های وام‌گیری، بیمه و بازی‌های بلاکچینی هستند. در Liquidity Pool‌ ها وجوه دیجیتالی به صورت جفت ارز ذخیره می‌شود. معامله‌ها در استخر های نقدینگی به صورت سنتی انجام نمی‌شود که نیاز به خریدار و فروشنده داشته باشد، بلکه شما می‌توانید به صورت انفرادی خریدار یا فروشنده باشید. البته باید استخر نقدینگی داشته باشد و معامله‌ها به صورت الگوریتمی انجام می‌شود.

قراردادهای هوشمند در استخرهای نقدینگی، خرید و فروش‌ها و میزان دارایی را مدیریت می‌کنند. اما قرار دادن دارایی خود در این استخر‌ها می‌تواند با ریسک بسیار همراه باشد. ممکن است در اثر وجود باگ در یک قرارداد هوشمند یا دستکاری عامدانه در قوانین استخر، کل دارایی خود را از دست بدهید.