تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت را می‌توان بر اساس خصیصه‌های اصلی این اوراق به چهار دسته تقسیم کرد:

• اوراق مشارکت یکی از زیر مجموعه های اوراق بهادار محسوب می شوند که در هر جا که قوانین بازار اوراق بهادار اجرا می شود، برای اوراق مشارکت نیز به همان شکل می باشد.
• اوراق مشارکت می‌توانند به دو شکل اوراق بانام و اوراق بی نام منتشر گردند.
• اوراق مشارکت با مبلغ اسمی معین و یکسان منتشر می شوند.
• اوراق مشاکت ضامن حقوق صاحب ورقه به قسمتی از سود است که از پروژه اجرایی ناشر بدست می آید. پروژه می تواند توسط دولت یا شرکت سهامی اجرا شود و ذینفعان را در کار خود شریک کنند.

مفهوم حقوقی اوراق مشارکت

مشارکت به معنای شراکت در کار و فعالیت اعم از اقتصادی و غیراقتصادی است. «اوراق مشارکت» به معنای انتشار اسنادی است. خریدار این اوراق در حکم شریک پروژه است. خریداران اوراق مشارکت به نسبت قیمت و همچنین مدت مشارکت در سود حاصل از اجرای طرح مربوطه، در سرمایه گذاری شرکت، صاحب سهم می شوند. هر ورقه مشارکت بیانگر میزان سهم صاحب آن در مشارکت می باشد.

ماهیت حقوقی اوراق مشارکت

ناشران با انتشار و توزیع اوراق مشارکت خریداران را در سرمایه گذاری خود شریک می کنند. در این معامله، خریدار اوراق مشارکت یک رابطه حقوقی با فروشنده برقرار می کند. این رابطه با عقود و قراردادهای مشابه مقایسه می شود که در آن می‌توان ماهیت حقوقی اوراق مشارکت را درک کرد.
1- مقایسه ماهیت حقوقی ورقه مشارکت با عقد قرض
مقررات اوراق قرضه موضوع ماده 51 به بعد لایحه قانونی، در قانون تجارت 1347، بر این نظر است که اوراق مشارکت با اوراق قرضه سابق دارای اشتراکات زیادی هستند. به عبارت دیگر، اوراق مشارکت همانند ورقه قرضه، مبلغ اسمی معین و قابل معامله دارد که بدون تشریفات خرید و فروش می شوند. علاوه بر این، صاحب اوراق مشارکت در اداره شرکت یا موسسه ناشر حق دخالت ندارد.
ورقه مشارکت را می توان با سهام تعویض کرد و یا آن را تبدیل کرد. براساس ماده 65 لایحه قانونی، شرکتی که اقدام به مبادله اوراق مشارکت می‎کند، نمی‌‎تواند سرمایه خود را مستهلک کند، یا اوراق مشارکت قابل تعویض یا تبدیل جدید را نشر دهد و یا از طریق بازخرید سهام، میزان آن را کمتر و یا سرمایه را تقسیم کند.
براساس ماده 35 آیین نامه اجرایی قانون، چگونگی انتشار اوراق مشارکت، ناشر اوراق مشارکت هیچ حقی در نحوه تقسیم منافع ندارد و یا نمی تواند همانند اوراق قرضه سابق، زمان تحقق افزایش سرمایه موضوع اوراق مشارکت و یا سررسید نهایی اوراق مشارکت سهام جدید را صادر کند.
براساس همین ماده قانونی، چگونگی انتشار اوراق مشارکت، دادن سهم به سهامداران و یا تخصیص یا پرداخت با عناوینی همچون جایزه یا منافع انتشار سهام، ممنوع است. اما اگر حقوق دارندگان اوراق مشارکت که متعاقباً اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل کرده اند، نسبت به سهامی که با تبدیل تصاحب شده اند، حفظ شده باشد، می تواند خلاف این امر انجام شود.
اوراق مشارکت با اوراق قرضه متفاوت است. به این دلیل که نمی‌‎توان این دو‎ را از جنس ورقه قرضه یا وام دانست. زیرا اوراق مشارکت بهره معین ندارند و آن چه برای صاحب ورقه کسب می شود، همان سودی است که در نتیجه اجرای طرح موضوع مشارکت بدست می آید و قسمتی از این سود در زمان اجرای طرح، بصورت علی الحساب و بخش دیگر آن در پایان طرح به طور کامل واریز می شود.
همچنین صاحب اوراق مشارکت، مال خود را به ناشر تملیک نمی‌کند، بلکه سرمایه او با میزان سرمایه ناشر، در طرح موضوع مشارکت ترکیب و حالت اشاعه در مالکیت طرفین، برقرار می شود. در ماده 8 آیین نامه اجرایی قانون تجارت، قانون گذار می تواند چگونگی انتشار اوراق مشارکت، جمع آورده های صاحبان اوراق مشارکت و سرمایه موسسه یا شرکت ناشر را تعیین کنند. در این صورت هیچ شبهه ای در ارتباط با ربوی بودن و یا قرض بودن اوراق مشارکت ایجاد نمی شود.
2- مقایسه رابطه موضوع ورقه مشارکت با عقد مضاربه
برخی از حقوقدانان بر این نظرند که رابطه ناشی از ورقه مشارکت به عقد مضاربه شبیه است و برای توجیه شرعی بودن پرداخت سود تضمین شده می توان در مقابل دارنده ورقه مطابق با مقررات قانون مدنی راجع به مضاربه، عمل کرد. زیرا قانون مدنی به مضارب (عامل) اجازه می دهد تا با تصاحب و تملیک بخشی از مال خود، خسارت مالک را پرداخت و یا بخش یا تمامی سود حاصل را دریافت کند.
در این صورت دارنده ورقه مشارکت نمی تواند کاری انجام دهد جز این که هزینه ناشر (موسسه یا شرکت) را پرداخت کند تا ناشر با آن طرحی را انجام دهد و صاحب ورقه را در سود طرح، سهیم کند. براساس ماده 546 ق.م، در عقد مضاربه دارنده اوراق مشارکت می تواند سرمایه مورد نیاز مضارب را پرداخت کند تا وی نیز با این سرمایه تجارت کند و سپس سود حاصل میان دو طرف تقسیم شود. رابطه ای که از ورقه مشارکت ناشی می شود شباهت زیادی به عقد مضاربه دارد که در آن، طرح به نام ناشر و توسط او انجام می شود.

تفاوت عقد مضاربه و اوراق مشارکت

در ورقه مشارکت، موسسه یا شرکت ناشر برای اجرای طرح موضوع مشارکت، باید خود بخشی از سرمایه لازم را تامین کند. براساس ماده 8 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، این حداقل سهم الشرکه ناشر به شکل صریح شرح داده شده است که در هر طرح (‌اعم از آورده نقدی و غیر نقدی) و میزان (‌سقف فردی) اوراق مشارکت قابل انتشار برای طرحهای موضوع اوراق‌ مشارکت می باشد. اما این کار باید با رعایت وضعیت مالی و اعتباری ناشر و توسط بانک مرکزی صورت بگیرد. به همین دلیل طرح اجرایی ناشر باید با سرمایه جمعی ناشر و دارنده اوراق مشارکت انجام شود و همانند عقد مضاربه نمی تواند، تنها با سرمایه دارنده ورقه، ناشر طرح را اجرایی کند.
این در حالی است که در عقد مضاربه، یکی از طرفین، سرمایه لازم برای پروژه تجاری را تامین می‎کند و دیگری (عامل یا مضارب) در به فعالیت تجاری و یا اجرای پروژه و طرح خود می پردازد. در نهایت سود بین هر دو تقسیم می شود.

تفاوت اوراق قرضه با سهام و با اوراق مشارکت

موسسه حقوقی ثبت کریم خان در این بخش از مقاله تفاوت اوراق قرضه با سهام را در اختیار شما قرار می دهد.

1. سهام جزیی از دارایی شرکت به حساب می آید ، اما اوراق قرضه جزو بدهی شرکت می باشد.
2. دارندگان اوراق قرضه علی رغم دارندگان سهام حق رای و اداره شرکت را ندارند و طلب کار شرکت می باشند.
3. برخلاف سهام پذیره نویسی و خرید اوراق قرضه عمل تجاری نمی باشد. ( ماده ۵۴ ل.ا.ق.ت )
4. برای صدور سهام شرایط درج شده در مواد ۵۵ و ۵۶ ل .ا . ق. ت که برای منتشر کردن اوراق لازم نیست ، مورد نیاز نمی باشد .

تفاوت اوراق مشارکت و اوراق قرضه

اوراق مشارکت و اوراق قرضه به لحاظ ماهیتی شبیه به هم می باشند ، با این تفاوت که وجوهی که از فروش اوراق مشارکت به دست می آید می بایست در طرح های معین شده صرف شود اما در مورد اوراق قرضه ناشر می تواند هرطور صلاح می داند اقدام کند به این خاطر که وجه اوراق قرضه به ناشر تملیک می شود اما در مورد اوراق مشارکت دارنده آن با ناشر شریک می گردد. به این معنا که دارندگان اوراق قرضه طلب کار شرکت تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت محسوب می شوند اما دارندگان اوراق مشارکت شریک مدنی شرکت یا موسسه ناشر محسوب شده و در سود حاصل از اجرای طرح به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان شراکت دارای سهم می شوند. بازپرداخت اصل و سود علی الحساب در اوراق مشارکت می بایست موردضمانت قرار گیرد ولی در اوراق قرضه این تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت ضمانت وابسته به ناشر می باشد .

تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت

این متن را میتوانید از طریق فایل menu_header.tpl در ویرایش قالب اصلاح کنید.

اوراق قرضه: اسنادی است که به موجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد می‌شود مبالغ مشخصی (بهره سالانه) را در زمان‌هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت مشخص (سررسید) اصل مبلغ را باز پرداخت کند. دارنده اوراق به عنوان بستانکار حق دریافت اصل و بهره آن را دارد ولی هیچ مالکیتی در شرکت ندارد.اوراق قرضه از اوراق بهادار است و طبق آن صادر کننده به خریدار بدهکار می‌شود. این سند دارای سررسید است و مبلغ آن در زمان سررسید به وسیلهٔ صادرکننده پرداخت می‌شود. این اوراق دارای کوپن بهره هستند و بهرهٔ آن‌ها در فواصل زمانی معیّنی توسط بانک که نمایندگی صدور اوراق را دارد، پرداخت می‌شود. از نظر سررسید، اوراق قرضه به سه دستهٔ کوتاه مدّت، میان مدّت و بلندمدّت تقسیم می‌شوند. سررسید اوراق کوتاه مدّت بین یک تا پنج سال، سررسید اوراق میان مدّت بین پنج تا ده سال و سررسید اوراق بلند مدّت معمولاً بیش از ده سال است.

اوراق مشارکت: در اصطلاح علم اقتصاد، از اوراق بهادار است که توسط دولت، شهرداری، شرکت‌های دولتی و خصوصی، برای تأمین اعتبار طرح‌های عمرانی در کشور، منتشر می‌گردد. تهیهٔ دستورالعمل اجرایی و مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت بر عهدهٔ بانک مرکزی است. طبق دستورالعمل بانک مرکزی، اوراق مشارکت اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز، طرح‌های سودآور تولیدی و خدماتی(به استثنای امور بازرگانی) در چارچوب عقد مشارکت مدنی، توسط سازمان جاری منتشر می‌شود. در هر تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت ورقهٔ مشارکت، میزان سهم دارندهٔ آن مشخص شده‌است.

دارندگان اوراق قرضه در واقع بستانکار شرکت است. او به عنوان بستانکار ، حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین شده است. دارندگان اوراق قرضه هیچ گونه مالکیتی در شرکت ندارند و چیزی از بابت سود سهم دریافت نمی کنند.

اوراق قرضه دارای سر رسید مشخصی است. برخی از اوراق در یک مقطع معین زمانی سر رسید می شوند و برخی دیگر به تدریج سر رسید می شوند.

اگر ناشر اوراق قرضه ورشکست شود دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصل و فرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. اکر شرکتی چند نوع اوراق قرضه منتشر کند،ترتیب اولویت آنها در قرار داد مربوط ، قید میشود.

برخی از شرکتها برای ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثیقه می کنند.مثلا ممکن است شرکت،زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهد.هر چند شرکتهای مشهور و معتبر معمولا اوراق قرضه بدون وثیقه منتشر میکنند.

به طور کلی دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیم گیری شرکت حق رای ندارند،هر چند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از اوراق قرضه در مواردی از تصمیم گیریهای شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه های دیگر یا در موارد ادغام شرکت در شرکتهای دیگر)حق رای داشته باشند.البته ،اگر شرکتی شرایط مندرج در قرار داد اوراق قرضه را رعایت نکند ، دارندگان اوراق قرضه میتوانند بر بسیاری از فعالیتهای شرکت اعمال قدرت کنند.

اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته شود،فقط ناشر و خریدار،طرفهای قرارداد هستند.ولی اگر اوراق قرضه به طور عمومی به تعداد زیادی از خریداران فروخته شود،غیر از طرفهای قراردادشخص دیگری به عنوان امین به نمایندگی از دارندگان اوراق قرضه بر اجرای تعهدات شرکت نظارت می کند.

با فروش اوراق مشارکت رابطه وکیل و موکل بین ناشر و خریدار اوراق محقق می شود )در واقع ناشر به وکالت از طرف خریداران اوراق می تواند نسبت به مصرف وجوه حاصل از فروش اوراق به منظور اجرای طرح و خرید و فروش هرگونه کالا، خدمت و دارایی مربوط به طرح اقدام نماید انتقال اوراق به رابطه وکالت خدشه وارد نمی کند و این رابطه تا سررسید اوراق بین ناشر ودارندگان اوراق نافذ و معتبر است.

اوراق مشارکت به عنوان وثیقه طرف های معامله در قراردادهای مربوط به وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکت های دولتی، شهردار یها و سایر دستگا ههای اجرایی پذیرفته می شود.

اوراق قرضه اسنادی است که طبق آن صادرکننده اوراق به خریدار بدهکار می شود. این اسناد دارای سررسید بوده و مبلغ آن در زمان سررسید بوسیله صادرکننده پرداخت می شود. این اوراق دارای برگۀ بهره بوده و بهره آن در فواصل زمانی معین بوسیله بانکی که نمایندگی صدور اوراق را دارد، پرداخت می شود. انتشار اوراق قرضه یکی از روشهای تأمین مالی هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت محسوب می شود . این اوراق را می توان به صورت بی نام یا با نام و بدون وثیقه یا با وثیقه منتشر کرد. مهمترین عیب اوراق قرضه، هم برای صادر کننده و هم برای خریدار، خطر ورشکستگی بنگاه ، به دلیل ناتوانی در بازپرداخت اصل و بهره قرض است. در برخی کشورهای اسلامی ، مخصوصاً ایران که در آن قانون بانکداری بدون ربا اعمال می شود، مشکل دیگری نیز برای اوراق قرضه وجود دارد که کل ماهیت و عملکرد اوراق قرضه را زیر سؤال برده و آن را به طور کلی نفی می کند.بنابراین بایستی ابزارهای جایگزین اوراق قرضه طراحی و مورد استفاده قرار گیرد. ابزارهای جایگزین اوراق قرضه علاوه بر داشتن همه مزایای اوراق قرضه که باعث استفاده گسترده از آن می شود، باید بتواند مشکل اساسی و ماهیتی آن را که همان نرخ سود ثابت است، به درستی بر طرف کند، وگرنه نمی تواند جایگزین مناسبی برای اوراق قرضه باشد. اولین جایگزینی که برای اوراق قرضه در ایران طراحی شده است اوراق مشارکت می باشد.اوراق مشارکت همان اوراق قرضه است که بر اساس قانون بانکداری اسلامی منتشر می شود. ماهیت حقوقی اوراق مشارکت بر پایۀ عقد مشارکت مدنی قابل تحلیل است. در نظام مشارکت که انواعی دارد، صاحب پس انداز به جای دادن قرض و گرفتن بهره، کل یا بخشی از سرمایه مورد نیاز مؤسسه اقتصادی را تأمین میکند و بر اساس توافق با کارفرما، در سود و زیان آن شریک میشود و در پایان هر دوره مالی، پس از کسر هزینه ها، سود به دست آمده بر حسب نسبت هایی که در قرارداد توافق شده، بین صاحب سرمایه و عامل اقتصادی(کارفرما) تقسیم میشود.به عبارت دیگر می توان بیان کرد که تفاوت اوراق مشارکت و اوراق قرضه این است که در اوراق مشارکت وجوه دریافتی حتماً باید در طرح‌های مشخص تولیدی، عمرانی، یا خدمات به کار گرفته شود، اما در اوراق قرضه برای وام گیرنده محدودیت خاصی ایجاد نمی‌گردد.انتشار اوراق مشارکت از جمله سیاستهای انقباضی پولی است.که گاهی ممکن است نتیجه معکوس داشته و باعث افزایش نقدینگی شود(استرداد اوراق به بانکها بعد از مدت کوتاهی توسط خریداران).

اوراق مشارکت چیست؟|تفاوت اوراق اجاره با اوراق مشارکت

با توجه به شرایط اقتصادی، بسیاری از افراد دوست دارند سرمایه خود را در مسیری به کار بگیرند که برایشان سود ثابت و بدون ریسکی داشته باشد. یکی از این راه‌ها خرید اوراق‌های مختلف است که در این مطلب می‌خواهیم چندین نوع از آن‌ها را توضیح دهیم.ابتدا با اوراق اجاره شروع می‌کنیم که یک روش سرمایه‌گذاری اسلامی محسوب می‌شود و مانند اوراق مشارکت (در ادامه مطلب توضیح داده می‌شود)، سود مشخص و بدون ریسکی را در اختیار سرمایه‌گذار خود قرار می‌دهند.به عبارت دیگر، ریسک این اوراق به نسبت سهام، بسیار کمتر است. اشخاصی که پول اضافه دارند، می‌توانند با خرید این اوراق که معامله آن‎ها در بورس انجام می‌شود، در فواصل زمانی مشخص (به عنوان مثال هر سه ماه یک مرتبه) سود تعیین شده را دریافت کنند و در صورت نیاز به پول اوراق را به سایر متقاضیان بفروشند.

توضیح اوراق اجاره

قانون اوراق اجاره را به عنوان اوراقی تعریف می‌کند که برای یک شرکت حکم بدهی را دارند و مالک این اوراق، مالکیت مشاع را نسبت به دارایی‌های پایه آن شرکت به تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت دست می‌آورد. شاید با این تعریف گیج شدید. اجازه دهید با بیان ساده‌تر بگم.

اوراق اجاره جزو ابزار بازار بدهی به شمار می‌رود. زمانی که یک شرکت این اوراق را منتشر می‌کند، در حقیقت یک بدهی برای خود به وجود می‌آورد و بنابراین در بازه‌های زمانی مشخص باید به مالکان آن سود پرداخت کند.

براساس قانون، انتشار اوراق اجاره برای خرید دارایی‌های ثابت مانند ماشین‌آلات و تجهیزات مکانیکی، زمین، وسایل حمل و نقل مثل هواپیما و ساختمان و تاسیسات انجام می‌شود. به عبارت دیگر اگر این اوراق را بخرید جزوی از مالکان آن دارایی هستید. حالا اجازه دهید مفهوم مشاع را توضیح دهیم.

تمام شرکت‌ها بودجه نامحدود ندارند. به عنوان مثال، فرض کنیم شرکت هواپیمایی قشم‌ایر باید یک فروند هواپیما به قیمت 400 میلیارد تومان به ناوگان خطوط هواپیمایی خود اضافه کند.

بدون شک این عدد بسیار زیاد است و شرکت مذکور نمی‌تواند آن را بپردازد. چاره این شرکت انتشار اوراق اجاره است. با توجه به ارزش اسمی هر ورقه (فرض کنیم100 هزار تومان) باید 4 میلیون ورقه منتشر شود تا بتوان توسط آن این هواپیما را خرید.

بدون شک کسی نمی‌تواند تمامی آن‌ها را بخرد و بنابراین اگر شما فقط 400 سهم بخرید، تنها قسمتی از سرمایه را توانستید تامین کنید و مبلغ باقیمانده توسط صدها یا هزاران نفر دیگر تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت فراهم شده است.

بنابراین، در این حالت شما حکم یک مالک مشاع را نسبت به دارایی پایه موضوع اوراق دارید. حالا پس از خرید اوراق در زمان‌های مشخص سودی به آن تعلق می‌گیرد که می‌توانید دریافت کنید.

قبل از توضیح بیشتر بهتر است، ابتدا اوراق مشارکت را نیز بشناسیم.

اوراق مشارکت چیست؟

یکی از انواع اوراق بهادار، اوراق مشارکت است که نهادهایی مانند بانک مرکزی یا دولت، شرکت‌های دولتی و خصوصی یا شهرداری آن‌ها را منتشر می‌کنند تا بودجه لازم برای انجام طرح‌های عمرانی یا زیرساخت‌های کشور تامین شود.

سازمان بورس یا بانک مرکزی تهیه اجرا و نظارت روی انتشار این اوراق را برعهده دارد. سرمایه‌گذاران با تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت خرید اوراق مشارکت تا زمان سررسید آن، سود‌هایی در فواصل زمانی مشخص دریافت می‌کنند و پس از تسویه، دیگر هیچ حق و ارتباطی با شرکت مورد نظر ندارند.

انواع اوراق مشارکت

اوراق مشارکت در چند دسته زیر قرار می‌گیرد.

اوراق مشارکت ساده

از رایج‌ترین اوراق مشارکت است که به علت مکانیسم‌های حقوقی خاصی مانند تضمین بازپرداخت اصل و سود ورقه، یکی از راه‌های مناسب سرمایه‌گذاری کوتاه مدت است. لازم به ذکر است این اوراق با نام یا بی نام قابل انتقال به دیگری یا برگرداندن به ناشر هستند.

اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام

همانطور که اسم آن نشان می‌دهد، این اوراق قابل تبدیل به سهام شرکت ناشر هستند. به عبارت دیگر، به عنوان مالک آن‎ها اگر حس کنید شرکت مربوطه به وضعیت و ثبات اقتصادی بهتری دست پیدا کرده است، با تبدیل آن‌ها به سهام می‌توانید جزو سهام‌داران این شرکت تبدیل شوید.

اوراق مشارکت قابل تعویض

از دیگر انواع اوراق مشارکت که می‌توانید آن را با سهام دیگر شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار تعویض کنید. ناشر وظیفه دارد حداقل به مقدار اوراق مشارکت قابل تعویض، موجودی سهام شرکت‌های مورد نظر را تا سر رسید نهایی اوراق مشارکت حفظ کند.

خوب با این وقفه به اوراق اجاره بر می‌گردیم. همانطور که در بالا اشاره کردیم، این اوراق در دسته اوراق بدهی قرار می‌گیرند و مانند اوراق مشارکت درصد سود آن‌ها ثابت است که در فواصل زمانی معین به حساب سرمایه‌گذاران واریز می‌شود. عمر این اوراق نیز از همان ابتدا مشخص است و برای مالک آن‌ها هیچ ابهامی وجود ندارد.

تفاوت اوراق اجاره با اوراق مشارکت

برخلاف تصور اولیه‌تان بین این دو تفاوت‌های زیر وجود دارد:

1. انتشار اوراق مشارکت اغلب برای فراهم کردن بودجه لازم برای پروژه‌های بزرگ و عمرانی است و دارایی‌های پایه آن‌ها را دارایی‌های ثابت مانند زمین، ماشین آلات و ساختمان تشکیل می‌دهند.
2. زمان اتمام دوره اوراق مشارکت، سرمایه‌گذاران معادل مبلغ اسمی را پرداخت می‌کنند، در حالی که برای اوراق اجاره موضوع اجاره فروخته می‌شود و اگر ارزش آن کم شده باشد، سرمایه‌گذاران ممکن است ضرر کنند (البته عکس آن نیز امکان دارد).
3. احتمال از بین رفتن دارایی اوراق اجاره وجود دارد. در مورد مثال بالا فرض کنید هواپیما آتش بگیرد و بیمه نشده باشد. بنابراین عملا سرمایه خود را از دست خواهید داد. ولی این ریسک برای اوراق مشارکت وجود ندارد.

در مورد اوراق اجاره به شرکت ناشر آن‌ها بانی می‌گویند که برای این کار یک شرکت مستقل بنیان‌گذاری می‌کند که خود این شرکت در حقیقت واسط بین شرکت بانی و سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود.

یکی دیگر از راهکارهای ترغیب سرمایه‌گذاران برای خرید اوراق اجاره ضامن سودآور است. به عبارت دیگر تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت اگر ناشر به هر علتی نتواند در موعد مشخص سودها را بپردازد، ضامن این کار را انجام دهد.

اوراق اجاره مبتنی بر سهام چیست؟

یکی از مشکلات دولت بدهی به سازمان‌های مختلف است. از آن جایی که تسویه به روش‌های سنتی مانند قرض از بانک مرکزی و عدم امکان انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی در اسلام به دلیل ربا اعلام شده است، دولت راهکار دیگری را به اسم اوراق اجاره مبتنی بر سهام استفاده می‌کند.

دولت بزرگترین سهامدار بعضی از شرکت‌های بزرگ در بورس است. در نتیجه به کمک ابزارهای مالی اسلامی می‌تواند تامین مالی کند که یکی از آن‌ها این نوع از اوراق اجاره است که آن را می‌توان مبتنی بر سهام شرکت‌های دولتی منتشر کرد.

بنابراین، دولت‌ها با این کار کسری بودجه خود را جبران کرده و قرض‌هایش را پرداخت می‌کند.

پینهاد می کنیم مقاله اوراق قرضه (Bond) چیست ؟ را برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه نمایید.

انواع اوراق اجاره

این اوراق مانند برادران مشارکت خود انواع مختلف دارند که به شرح زیر است.

اوراق اجاره به شرط تملیک

اسم این اوراق ماهیت آن‌ها را نشان می‌دهد. به عنوان مثال نهاد واسط بعد از انتشار و فروش اوراق اجاره، هواپیمای مورد نظر ما را خریده و به شرکت ناشر اجاره داده است. علاوه بر این، مقدار اجاره بها را که در حقیقت سود سرمایه‌گذار به شمار می‎رود، در بازه‌های زمانی معین با دریافت از شرکت هواپیمایی به حساب سرمایه‌گذاران واریز می‌کند.

اگر به همین مثال ادامه دهیم، زمان اتمام دوره اجاره، شرکت واسط هواپیما را به قیمت ابتدایی، به شرکت هواپیمایی می‌فروشد تا بتواند پول سرمایه‌گذاران را برگرداند. اجاره به شرط تملیک دقیقا همین معنا را دارد، چون همزمان با عقد قرارداد اجاره، شرکت هواپیمایی وظیفه خود می‌داند که هواپیما را بعد از اتمام زمان اجاره، به قیمت مشخص از نهاد واسط بخرد.

به عبارت دیگر، این هواپیما تنها به شرطی اجاره داده می‌شود که شرکت هواپیمایی در پایان آن را بخرد. اوراق اجاره داخل کشور ما اکثرا از این نوع هستند و به همین دلیل، سرمایه‌گذار از همان اول اطمینان دارد سرمایه او از بین نمی‌رود.

اوراق اجاره عادی

فرض کنیم این شرط برای شرکت قشم‌ایر گذاشته نشده است که حتما در اتمام دوره اجاره، هواپیما را بخرد. در این صورت چه اتفاقی می‌افتد؟ اینطور مواقع، نهاد واسط تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت که در واقع نقش وکیل دارندگان اوراق اجاره یعنی مالکان هواپیما را به عهده دارد، در پایان مدت اجاره باید هواپیما را به فروش برساند و سهم هر کدام از مالکان اوراق را با توجه به مقدار سرمایه‌گذاری آن‌ها بپردازد.

بدون شک قیمت فروش می‌تواند کمتر یا حتی بیشتر از قیمت اولیه باشد. در نتیجه، برخلاف مورد قبل، در این نوع از اوراق اجاره، هیچ تضمینی به مالک اوراق داده نمی‌شود که در پایان دوره بتواند کاملا مبلغی مشابه با سرمایه‌گذاری اولیه خود دریافت کند.

البته همیشه احتمال سود بیشتر نیز وجود دارد. بنابراین طبیعی است اوراق اجاره عادی به نسبت اجاره به شرط تملیک، ریسک بیشتری داشته باشند.

دسته‌بندی دوم اوراق اجاره، دسته‌بندی طبق هدف انتشار اوراق است. با توجه به این دسته‌بندی، اوراق اجاره ممکن است در یکی از سه هدف زیر قرار گیرند:

اوراق اجاره با هدف تامین دارایی

مثال هواپیمای ما در بالا نمونه بارزی از اوراق اجاره تامین دارایی است. چون در این حالت، شرکت مورد نظر برای بالا بردن تعداد هواپیماهای ناوگان خود و جابه‌جایی مسافران، با کمبود روبرو است و در نتیجه تصمیم به انتشار اوراق می‌گیرد.

به عبارت دیگر با این کار بدون پرداخت مبلغ بسیار زیاد، آن را مانند یک دارایی اجاره می‌کند.

اوراق اجاره با هدف تامین نقدینگی

مثال بالا را مجددا در نظر بگیرید و فرض کنید تعداد هواپیماهای این شرکت کافی است، ولی برای ادامه بهینه کسب و کار خود در زمینه‌های مختلف کمبود نقدینگی دارد.

این شرکت برای حل این موضوع، می‌تواند یک یا چند عدد از هواپیماهای خود را به کمک نهاد واسط به خریداران اوراق اجاره بفروشد و مجددا از آن‌ها کرایه کند.

به عبارت دیگر، شرکت هواپیمایی با پولی که به دست می‌آورد، نقدینگی خود را تکمیل می‌کند و از طرفی هواپیمایش را نیز در اختیار دارد. تفاوت آن با حالت قبلی این است که در زمینه اوراق اجاره با هدف تامین دارایی، هواپیما تحت مالکیت شرکت هواپیمایی بود، ولی حالا آن را اجاره کرده است و خریداران اوراق اجاره، مالکان آن هستند.

اوراق اجاره رهنی

از انواع قراردادهایی که بانک‌ها یا شرکت‌های لیزینگ طبق آن به متقاضیان وام می‌‎دهند، قرارداد اجاره به شرط تملیک است. طبق این قرارداد، بانک دارای مورد نظر متقاضی را می‌خرد و در قالب قرارداد اجاره به شرط تملیک به مدت تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت معین (به عنوان مثال 3 ساله) در اختیار او قرار می‌دهد.

بدون شک، در زمان دوره اجاره دارایی به بانک تعلق دارد و فرد باید بابت استفاده از آن به بانک اجاره پرداخت کند. پس از اتمام دوره اجاره، او می‌تواند مبلغی که از پیش مشخص شده است به بانک بپردازد و مالک دارایی شود.

به عنوان مثال، بانک هواپیما را طبق قرارداد اجاره به شرط تملیک به مدت سه سال در اختیار یک شرکت هواپیمایی قرار می‌دهد. بانک تا زمان اتمام دوره اجاره مالک هواپیما است و اجاره آن را از شرکت هواپیمایی می‌گیرد.

حالا تصور کنید زودتر از تاریخ اتمام اجاره (به عنوان مثال تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت دو سال) بانک به منابع مالی نیاز دارد. اینطور مواقع، بانک می‌تواند هواپیما را به نهاد واسطه بفروشد و پول خود را تامین کند.

بدون شک، نهاد واسط نیز برای خرید هواپیما براساس توضیحات بالا اوراق اجاره منتشر می‌کند و با فروش آن به سرمایه‌گذاران، هزینه لازم برای خرید هواپیما را فراهم می‌کند.

بنابراین، بدین روش مالکیت هواپیما به کمک نهاد واسط به خریداران اوراق اجاره واگذار می‌شود و اقساط اجاره هواپیما به عنوان سود به آن‌ها پرداخت خواهد شد.

بانک نیز این وسط منابع مالی خود را به دست آورده است. در بین انواع اوراق اجاره، این اوراق اجاره رهنی نام دارند؛ بانک به عنوان بانی انتشار اوراق اجاره، هواپیمایی را که به رهن گرفته بوده است را می‌فروشد تا تامین مالی شود. معمولا انتشار اوراق اجاره رهنی از سوی بانک‌ها و شرکت‌های لیزینگ انجام می‌شود.

با توضیحات بالا باید به خوبی و خیلی ساده انواع اوراق اجاره و انواع اوراق مشارکت را شناخته باشید. لازم به ذکر است جای هواپیما را دارایی‌هایی مانند قطار، کشتی، خطوط تولید و غیره نیز می‌‌تواند بگیرد.

نحوه محاسبه سود اوراق اجاره

مقدار سود اوراق اجاره به چند عامل بستگی دارد. ابتدا این سود به تعداد اوراقی وابسته است که خریدید. فرض کنیم یک شرکت 3 میلیون اوراق منتشر کند و به افراد اجازه دهد در مرحله اول تا سقف 50 هزار عدد بتوانند اوراق بخرند.

نحوه محاسبه سود براساس نرخ و فواصل پرداخت اجاره است. به عنوان مثال اگر شرکت مذکور قول دهد هر 4 ماه یک مرتبه سود 18 درصد پرداخت کند، به تعداد اوراقی که خریدید هر 4 ماه یک مرتبه تا پایان دوره اجاره سود 18 درصد دریافت خواهید کرد.

اوراق تجاری

یکی دیگر از انواع اوراق، اوراق تجاری است. این اوراق از انواع اوراق قرضه کوتاه مدت به شمار می‌روند که سر رسید آن‌ها 270 روز یا کمتر است و شرکت‌های مالی و موسسات غیرمالی آن را منتشر می‌کنند.

شرکت‌هایی که در کوتاه مدت به نقدینگی نیاز دارند از این راهکار استفاده می‌کنند.

اوراق مرابحه چیست و چه انواعی دارد

یکی دیگر از انواع اوراق بهادار، اوراق مرابحه یا صکوک است. مالکان این اوراق به صورت مشاع صاحب مال یا دین هستند که طبق قرارداد مرابحه به دست آوردند. صاحب ورق مالک آن مال به شمار می‌رود. بازدهی اوراق مرابحه ثابت است و مالک می‌تواند آن را بفروشد.

این اوراق به انواع گوناگونی است که در ادامه معرفی می‌کنیم

اوراق مرابحه تامین نقدینگی

هدف از فروش این نوع اوراق مرابحه تامین منابع نقدینگی است. در این حالت یک شرکت واسط منابع نقدی را توسط فروش اوراق از مردم دریافت می‌کند و با پرداخت آن به سازمان دولتی، در مقابل صاحب قسمتی از اموال سازمان می‌شود.

در واقع، سازمان برای تامین نقدینگی قسمتی از اموال خود را می‌فروشد و سپس آن را به شکل نسیه و با پرداخت مبلغ بیشتر به عنوان سود، بازخرید می‌کند.

برای درک بهتر قضیه فرض کنید یک کارخانه 5 میلیارد تومان برای راه‌اندازی خط تولید نیاز دارد. شرکت واسط با فروش اوراق مرابحه به مردم این پول را فراهم می‌کند و در مقابل یکی از دستگاه‌های صنعتی را به وکالت مالکان اوراق خریداری می‌کند.

کارخانه به مرور با پرداخت اقساط آن را مجددا به مبلغ 7 میلیارد می‌خرد. لازم به ذکر است کارخانه در این مدت از دستگاه استفاده می‌کند، ولی برای مدتی مالک حقیقی آن نیست.

اوراق مرابحه تامین سرمایه شرکت‌های تجاری

در این نوع از اوراق مرابحه یک شرکت نقش بانی و تامین‌کننده سرمایه را دارد و آن را به متقاضیان می‌فروشد. پول به دست آمده صرف خریداری کالاهای لازم برای سازمان‌ها و سایر شرکت‌ها خواهد شد.

سپس این کالاها به آن‌ها قسطی فروخته می‌شود و مبلغی نیز به عنوان سود روی ارزش واقعی کالا حساب می‌شود. کالا باید در بازه زمانی مشخص اقساط را پرداخت کنند و شرکت واسط سود را با کم کردن کارمزد خود برای صاحبان اوراق مرابحه پرداخت خواهد کرد.

افراد صاحب این اوراق در تمامی سرمایه‌های شرکت چه نقدی و چه غیرنقدی، سهیم است. به همین علت، ماهی این اوراق به سهام شباهت دارد.

اوراق مرابحه رهنی

تصور کنید بانک ملت به شرکت‌های دولتی یا دیگر سازمان‌ها وام داده است تا در آینده آن را به شکل اقساط و با سود بیشتر پس بگیرد. حالا به مبلغ اولیه وام نیاز دارد.

بانک با تاسیس یک شرکت واسط یا انتخاب آن و انتشار اوراق مرابحه، مبلغ را نقدی از مردم می‌گیرد و به ازای آن دین را با سود کمتر به شرکت واسطه می‌فروشد.

ضمانت بانک دریافت مبالغ از بدهکاران زمان سررسید اقساط است تا آن را به کمک شرکت واسطه برای مردم پرداخت کند. به عبارت دیگر، بانک با فروش اوراق مرابحه به این روش مقداری از سود خود را دریافت نمی‌کند، ولی به جای آن مبلغ وام را نقدا مجددا برگردانده است.

در پایان باید گفت در تمامی حالات بالا افراد می‌توانند برای خرید و فروش اوراق مرابحه قبل از سررسید اقدام کنند. به عبارت دیگر، هر فردی که پول مشخصی برای خرید این اوراق داده است، می‌تواند آن‌ها را در بازار ثانویه بفروشد.

این اوراق ارزش مشخصی تحت اصطلاح «ارزش اسمی» دارند و فروش قبل از سررسید به مبلغی کمتر از این ارزش خواهد بود.

هرچه تاریخ فروش به تاریخ سررسید اوراق نزدیک‌تر باشد، قیمت فروش نزدیک‌تر به قیمت اسمی و نرخ افت قیمت کمتر است.

در تمامی حالات باید به جز اوراق مرابحه رهنی، افراد مالک دین با یک سرررسید مشخص هستند. در حالت سوم، دارندگان اوراق مرابحه در دارایی‌های شرکت سهیم هستند و هر زمان می‌توانند سهم خود را با یک نرخ تقریبا مشخص بفروشند.

تفاوت اوراق تفاوتهای اوراق‌ قرضه و اوراق ‌مشارکت قرضه با سهام و با اوراق مشارکت

موسسه حقوقی ثبت کریم خان در این بخش از مقاله تفاوت اوراق قرضه با سهام را در اختیار شما قرار می دهد.

1. سهام جزیی از دارایی شرکت به حساب می آید ، اما اوراق قرضه جزو بدهی شرکت می باشد.
2. دارندگان اوراق قرضه علی رغم دارندگان سهام حق رای و اداره شرکت را ندارند و طلب کار شرکت می باشند.
3. برخلاف سهام پذیره نویسی و خرید اوراق قرضه عمل تجاری نمی باشد. ( ماده ۵۴ ل.ا.ق.ت )
4. برای صدور سهام شرایط درج شده در مواد ۵۵ و ۵۶ ل .ا . ق. ت که برای منتشر کردن اوراق لازم نیست ، مورد نیاز نمی باشد .

تفاوت اوراق مشارکت و اوراق قرضه

اوراق مشارکت و اوراق قرضه به لحاظ ماهیتی شبیه به هم می باشند ، با این تفاوت که وجوهی که از فروش اوراق مشارکت به دست می آید می بایست در طرح های معین شده صرف شود اما در مورد اوراق قرضه ناشر می تواند هرطور صلاح می داند اقدام کند به این خاطر که وجه اوراق قرضه به ناشر تملیک می شود اما در مورد اوراق مشارکت دارنده آن با ناشر شریک می گردد. به این معنا که دارندگان اوراق قرضه طلب کار شرکت محسوب می شوند اما دارندگان اوراق مشارکت شریک مدنی شرکت یا موسسه ناشر محسوب شده و در سود حاصل از اجرای طرح به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان شراکت دارای سهم می شوند. بازپرداخت اصل و سود علی الحساب در اوراق مشارکت می بایست موردضمانت قرار گیرد ولی در اوراق قرضه این ضمانت وابسته به ناشر می باشد .