فروش تعهدی چیست و چه نماد هایی در ایران این گزینه را دارند؟
فروش تعهدی چیست ؟ احتمالا برای شما نیز چنین اتفاقی افتاده است که در بازار بورس، پیش بینی کنید که یک سهام خاص، دچار افت قیمت شدید شود. به طور حتم شما نیز همانند هر انسان عاقلی، سعی می کنید قید خرید سهم مورد نظر را زده یا هرچه سریع تر آن سهم را بفروشید. اما با وجود ابزارهایی خاص، شاید نیازی به چنین اقدامات عجولانه ای نباشد و شما در شرایط افت قیمت نیز می توانید سودآوری داشته باشید. پس تا انتهای مطلب، ما را همراهی کنید.
فروش تعهدی چیست ؟
همانطور که می دانید یکی از ابزارهای مالی در تمام بورس های سرتاسر دنیا، فروش استقراضی است که با کمک آن امکان دریافت سود در مواقعی که انتظار افت قیمت در یک سهم هست، وجود دارد. اما استفاده از این ابزار به لحاظ مشکلات شرعی و فقهی، در کشور ما با موانعی روبرو بود که با استفاده از دستورالعمل ها و تغییراتی، امکان بهره مندی از آن در معاملات بازار سهام، به وجود آمد. این تغییرات به شکل انعقاد یک وکالتنامه میان مالک سهام و سرمایه گذار ایجاد گردید. به این صورت که متقاضی سرمایه گذاری، با اخذ وکالتی از به مالک سهام و با نام او، اقدام به فروش سهام مالک می نماید که این روش فروش تعهدی نام گرفته است.
فروش تعهدی از نظر فقهی
حال که دانستیم فروش تعهدی چیست ، انواع آن را توضیح می دهیم. در فروش استقراضی، قرض گیرنده ملزم به پرداخت یک مبلغ مشخص به قرض دهنده یا مالک خواهد بود که این نوع معامله یک نوع عقد ربوی محسوب می شود و از نظر شرع و فقه دارای اشکال می باشد. به این دلیل در کشور ما جهت استفاده از این ابزار در بازار سهام با ایجاد تغییراتی در الگوی اصلی، روشی ایجاد شد که از نظر فقه نیز بدون مشکل باشد. درواقع این روش جایگزین فروش استقراضی در معاملات شد.
بیشتر بخوانید : تاثیر نرخ بهره بر بازار سهام چگونه است؟
نحوه انجام فروش تعهدی به چه صورت است؟
در فروش تعهدی، وکالت یک سهام از مالک آن سهم دریافت و با قیمت بالا در بازار به فروش می رسد و پس از آنکه قیمت این سهم، کاهش یافت، مجددأ سهام با قیمت پایین خریداری و به مالک بازگردانده می شود. در این میان، سرمایه گذار، سودی را در اثر این اختلاف قیمت میان فروش سهام و خرید دوباره آن به دست می آورد. درواقع، انجام این معاملات در صورتی که انتظار کاهش قیمت سهم می رود، میان مالک و متقاضی صورت می پذیرد. اما در شرایطی که پیش‌بینی متقاضی، برای افت قیمت یک سهم اشتباه باشد و قیمت ان در بازار بیشتر شد، باید متقاضی، سهم را با همان قیمت بالا از بازار خریداری کرده و به مالک سهم بازگرداند و در این صورت است که سرمایه گذار، ضرر می کند.
اگر بخواهیم شکل ساده فرایند فروش تعهدی را شرح دهیم به صورت زیر خواهد بود:
- قدم اول: فرد متقاضی با اخذ وکالتی از مالک، سهام مربوطه را در بازار می فروشد.
- قدم دوم: متقاضی صبر می کند تا قیمت این سهم کاهش پیدا کند.
- قدم سوم: پس از کاهش یافتن قیمت، متقاضی مجددأ سهم را با داشتن وکالت و به نام مالک، خریداری می‌کند.
- قدم چهارم: با بازگرداندن سهم به مالک اصلی، در اثر فروش و خرید سهم، سودی نصیب متقاضی می شود.
بیشتر بخوانید : بلاک چین چگونه کار می کند؟
بازپرداخت سهام به مالکان چگونه است؟
نام این ابزار معامله، از این جهت فروش تعهدی است که متقاضی متعهد می شود، سهام فروخته شده را دوباره خریداری نموده و به مالک آن تحویل دهد. همانطور که گفتیم از آنجایی که امکان دارد احتمالات متقاضی برای کاهش قیمت سهم، صحیح نباشد، ممکن است متقاضی به این دلیل، قصدی برای خرید دوباره سهم و بازگرداندن آن به مالک نداشته باشد. از این رو، در هنگام فروش تعهدی و برای بازپرداخت سهام به مالک، تضمینی جهت عمل به تعهدات از جانب متقاضی، دریافت می شود که وجه تضمین نام دارد.
وجه تضمین چیست؟
همانطور که گفتیم برای ایفای تعهدات متقاضی، می بایست درصدی از مبلغ قرارداد را در حساب عملیاتی داشته باشد که به آن وجه تضمین گفته می شود. معمولا مقدار این وجه از طریق اطلاعیه هایی از جانب بورس اعلام می شود. با توجه به اینکه در فروش تعهدی معلوم نیست که قیمت سهم چه مقدار افزایش پیدا می کند، به همین دلیل قیمت پایانی سهم موردنظر و مقدار سهام فروش تعهدی را مبنا قرار داده و به صورت روزانه یک “وجه تضمین لازم ” تعیین خواهد شد و متقاضی باید درصدی از این وجه تضمین لازم را همواره در حساب خود داشته باشد. اما در صورتی که موجودی متقاضی از مقدار حداقلی تعیین شده برای تضمین کمتر شود، اصطلاحأ می گویند که متقاضی کال مارجین شده و باید در مدت زمان مشخصی، حساب خود را شارژ کند.
چه نمادهایی در ایران، فروش تعهدی دارند؟
سازمان بورس و اوراق بهادار در اسفند ماه 98 طی اعلامیه ای بیان کرد:
نماد های سفارس (سیمان فارس)، وتجارت (بانک تجارت)، وساپا (سرمایه گذاری سایپا)، فاراک (ماشین سازی اراک) و فملی (صنایع مس ایران) از آن تاریخ، فروش تعهدی را آغاز میکنند.
بازار دو طرفه چیست؟ (فروش تعهدی در بورس)
بازار دو طرفه یک اصطلاح رایج در اکثر بازارهای مالی در سراسر دنیا است که به تازگی در بورس ایران برای چند نماد محدود اجرایی شده است. فروش تعهدی نامی است که برای این ساز و کار در نظر گرفته اند. در این مقاله میخواهیم به زبان خیلی ساده این ساز و کار را توضیح بدهیم و کاملا این مسئله را شفاف سازی کنیم. با ما همراه باشید.
بازار دو طرفه به زبان ساده
بازار دو طرفه اصلا چیز عجیب و غریبی نیست. در بازار دو طرفه شما میتوانید سهمی را که ندارید، اول فروش بزنید و بعدا آن را بخرید. اگرچه این موضوع در ابتدا کمی گیج کننده است اما تنهاکافی است ذهن خود را باز کنید و به سادگی به قضیه نگاه کنید.
فرض کنید شما یک سهم را ندارید اما فکر میکنید قیمت آن خیلی بالاست و باتوجه به تحلیل یا استراتژی شما، الآن زمان مناسبی برای فروش این سهم است و پیش بینی میکنید در آینده قیمت پایین می آید. خوب در بازار دو طرفه با اینکه شما این سهم را ندارید اما میتوانید آن را به تعداد دلخواهتان بفروشید و بعدها که قیمت پایین آمد همان تعدادی که فروش زده اید را بخرید و از این نوسان قیمت کسب سود کنید. صبر کنید! چون شما این سهم را ندارید میتوایند هر تعداد سهم که دوست دارید به فروش برسانید اما نباید مقدار ارزش فروش شما بیشتر از پول شما (اعتبار شما در کارگزاری) شود. خوب تا اینجا هیچ چیز عجیبی نبود.
شما همانطور که میتوانید به اندازه پولتان یک سهم را بخرید و بعد بفروشید، همان طور نیز میتوانید به اندازه پولتان اول بفروشید و بعد بخرید. همان طور که شما وقتی سهمی را که دارید میفروشید دیگه کاملا نقد می شوید، در اینجا هم وقتی سهمی را که فروش زده اید می خرید در واقع نقد می شوید. خوب طبیعی است که اگر خرید شما پایین تر از قیمت فروشتان باشد شما سود میکنید اما اگر سهمی را که فروش زده اید رشد کند شما وارد ضرر میشوید و اگر در قیمت بالاتر از فروشتان آن را بخرید، خوب طبیعی است که ضرر کرده اید. در واقع همه چیز را باید برعکس کنید!
اصطلاحاتی که در بازار دو طرفه می شنوید
در بازار بورس تا الآن وارد شدن به معامله مترادف با خرید سهام بود، اما با دوطرفه شدن بازار سهام، “وارد شدن به معامله” اصطلاحی است که میتواند به معنی خرید یا فروش یک سهمی باشد که شما قبل از آن هیچ پوزیشنی نسبت به آن نداشته اید. پوزیشن خرید و پوزیشن فروش نیز اصطلاحی است که اشاره به موقعیت شما در یک سهم است.
برای مثال رضا پوزیشن فروش در خوردو گرفته است و علی یک پوزیشن خرید در خزامیا گرفته است. این ها اصطلاحاتی است که در اینده بیشتر آنها را خواهید شنید. همچنین باز کردن معامله و بستن معامله دو اصطلاح دیگر در بازارهای دوطرفه است. وقتی شما یک معامله یا پوزیشن فروش باز میکنید یعنی یک سهمی را که نداشته اید را فروش زده اید. وقتی یک معامله خرید باز میکنید یعنی یک سهم را که نداشته اید خریده اید (همان روال عادی). وقتی معامله خود را می بندید یعنی اگر یک سهم را فروش زده اید خرید میکنید یا سهمی را که خریده اید میفروشید. در هر دوصورت شما معامله خود را بسته اید و نقد شده اید.
بورس آتی کالا یکی از بازارهای داخلی دوطرفه است. افرادی که در بورس آتی کالا فعالیت دارند با این اصطلاحات آشناتر هستند.
فروش تعهدی یا استقراضی چیست؟
فروش تعهدی یا فروش استقراضی (Short Selling) یک مفهوم در فروش تعهدی یک دارایی مثل سهام است که منجر میشود سرمایه‌گذاران در شرایط منفی بتوانند در بازار سرمایه فعال باشند و کسب درآمد کنند.
آموزش گام به گام تحلیل بنیادی برای انتخاب سهم مناسب
برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تحلیل بنیادی روی لینک زیر کلیک کنید.
آیا میخواهید در بورس به موفقیت برسید؟ آیا نمیدانید چگونه یک سهم را از منظر بنیادی تحلیل کنید؟ نبود منبع آموزشی مناسب در زمینه تحلیل بنیادی انگیزه ای شد تا در یک کتاب آموزشی به زبانی کاملا ساده و کاربردی، به کمک تصاویر گویا و آموزش گام به گام، روش انتخاب یک سهم را بر اساس نکات بنیادی آموزش داده ایم. قطعا این روش آموزشی را در هیچ کجا پیدا نخواهید کرد! این کتاب الکترونیکی را به تمام کسانی که می خواهند در بازار بورس به موفقیت مستمر برسند توصیه میکنیم .
این ساز و کار برای چند نماد خاص در بورس ایران از 4 اسفند 98 عملیاتی شد. فروش استقراضی مسئله جدیدی نیست و در بسیاری از بازارهای مالی مورد استفاده قرار میگیرد ولی با عنوان “فروش تعهدی” پای خودش را به تازگی به بورس ایران باز کرده است. دلیل نامگذاری این ابزار (که در بالا به زمان ساده آن را بیان کردیم) از فروش استقراضی به فروش تعهدی این است که در این ابزار فردی متعهد میشود سهامی را که فروخته شده از بازار بخرد و برگرداند. در واقع سهم را قرض نمی‌گیرد، بلکه متعهد به خرید و بازگرداندن آن می شود. از نظر عقد وکالت، این روش قابل قبول‌ترین شکلی است که میتواند برای فروش تعهدی اتفاق بیفتد.
مزیت بازارهای دوطرفه و ابزار فروش تعهدی
بازارهای دوطرفه جذابیت بیشتری دارند و مزیت جالبی دارند. فروش تعهدی منجر خواهد شد سرمایه‌گذاران بتوانند در هر دو شرایط مثبت و منفی در بازار بورس فعال باشند و کسب درآمد کنند. بر این اساس، با بکارگیری این ابزار در بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری که تصور می‌کند قیمت سهام یک شرکت بیش از اندازه رشد کرده یا در آینده احتمال کاهش قیمت آن سهم به دلایل بنیادین یا تکنیکالی وجود دارد می تواند آن را بفروشد و با کاهش قیمت سود کند.
سازکار ان به این شکل است که میتواند سهام را به وکالت از شخص دیگر (مالک سهام) بفروشد و هر زمان که خود یا مالک سهام اراده کرد مثل اوراق فروش رفته را برای مالک خریداری کند.
البته این مراحل توسط کارگزاری ها انجام میشود و شما فروش استقراضی چیست؟ نیازی نیست درگیر این مسائل شوید. فقط کافی است سهم را بفروشید و در قیمت پایین تر بخرید و سود کنید، به همین سادگی!
دو طرفه شدن بورس چه تاثیری بر روند بازار دارد؟
این ساز و کار برای اهالی بورس ایران کمی جدید است. اجرایی شدن بازار دوطرفه در بورس به این منعنی است که از فشار خرید های هیجانی کاسته خواهد شد و روندهای شارپ صعودی ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد. پیش از این با ورود یک سرمایه گذار جدید به بورس او محکوم بود در بدو ورود و ابتدا به ساکن اقدام به خرید سهام کند. در واقع ورود نقدینگی جدید منجر به افزایش قیمت‌ها میشد در حالی که ممکن است قیمت ها از ارزش واقعیشان بیشتر باشد و به واقع ارزش خرید نداشته باشند و خوب این مسئله میتواند کمی غیر منطقی باشد.
شما در بدو ورود به بازار دوطرفه الزاما نباید سهام خریداری کنید، بلکه میتوانید ابتدا به ساکن سهام بفروشید!
اما در بازار دوطرفه ورود نقدینگی جدید و سرمایه گذار جدید به معنی بالا رفتن قیمت ها نخواهد بود و ممکن است سرمایه گذار جدید در بدو ورود خود اقدام به فروش یک سهم نماید. در حالت کلی میتوان گفت با دوطرفه شدن بازار جلوی سفته بازی گرفته میشود و دیگر یک عده نمیتوانند تمامی سهم های یک شرکت را تصاحب کنند و حاضر به فروش آن نباشند. در این حالت شما بدون داشتن ان سهم میتوانید آن را بفروشید و این مطلب کمک خواهد کرد که شاهد ایجاد حباب قیمتی در هیچ سهمی نباشیم.
در این راستا کارشناسان مربوطه به این ساز و کار خوش بین هستند و بر این باورند که هرچه به عنوان تنوع و ابزارسازی در بازارهای مالی و بازار سرمایه بکار گرفته شود، برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای ایجاد شادابی، کاهش ریسک و افزایش حجم نقدشوندگی بازار بسیار کمک کننده است و فروش تعهدی جزو تکمیل کننده‌ترین ابزارهایی است که باعث محدودیت نوسان قیمت خواهد شد.
آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته در بورس
برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته روی لینک زیر کلیک کنید.
تابلوخوانی در کنار تحلیل بنیادی و تکنیکال، بعد سوم بورس است. همه چیز در تابلوی معاملات سهم وجود دارد، اطلاعاتی که شاید در نگاه اول کسی متوجه آنها نشود اما با یادگیری تکنیک های تابلو خوانی و بازار خوانی می توانید به اطلاعات زیادی دست پیدا کنید و بر این اساس معاملات پر سودتری داشته باشید. در کتاب آموزش تابلو خوانی پیشرفته به مطالبی خواهیم پرداخت که در هیچ کلاس یا کتابی به شما آموزش نمی دهند. تکنیک هایی که حاصل سالها تجربه در بازار سرمایه است.
فروش تعهدی چیست؟ (آشنایی با فروش تعهدی در بازار سرمایه و بورس)
فروش تعهدی و استفاده از آن می تواند به عنوان ابزاری باشد که پویایی بازار سرمایه را بیشتر و بیشتر کند و سرمایه گذارانی که در بورس تهران معامله میکنند هم بتوانند در هنگام خرید سهم از رشد قیمت سهام شرکت منتفع شوند و هم به هنگام ریزش قیمت از کاهش آن منتفع شوند. به بیان ساده تر فروش تعهدی به این معنی است که پیش بینی میکنید قرار است قیمت سهام یک شرکت در آینده کاهش یابد و شما با فروش سهم در این حالت میتوانید وارد موقعیت معاملاتی شوید و در نهایت با کاهش قیمت سهم در آینده سود کسب کنید. در این مقاله در خصوص فروش تعهدی و استفاده از آن به عنوان یک ابزار معاملاتی در بورس تهران توضیح دهیم و مفهوم کلی آن را بیان کنیم.
فروش تعهدی چیست؟
فروش تعهدی یکی از ابزارهایی است که در حالت متعارف به دو حالت استفاده می شود که شامل کسب سود از بازار منفی و پوشش ریسک می باشد. در حالت عادی سرمایه گذار با خرید سهام شرکت و افزایش قیمت سهم منفعت می برد ( همان که در حال حاضر در بورس معامله میکنید) اما در فروش تعهدی در حالت اول فردی که سهم ندارد ولی پیش بینی می کند که قیمت سهم در آینده کاهش پیدا می کند، موقعیت فروش گرفته و با پایین آمدن قیمت اقدام به خرید سهم می کند و در واقع قرض خود را ادا می کند. در این حالت فروشنده با فروش سهم در قیمت بالا و سپس خرید سهم در قیمت پایین‌تر، منفعت کسب می‌کند. در حالت دیگر، سرمایه گذار مالک سهام شرکت است ولی ممکن است فکر کند که قیمت سهام شرکت موقتا کاهش می یابد؛ به همین دلیل اقدام فروش استقراضی چیست؟ به اخذ موقعیت فروش تعهدی می کند . در این حالت سهامدار خود را در مقابل بالا یا پایین آمدن قیمت پوشش داده است (زمانی که قیمت افزایش می یابد سود می کند و در موقعیت تعهدی زیان می‌کند و بالعکس اگر قیمت سهم کاهش یابد، مالک از بابت داشتن سهم متحمل زیان میشود؛ ولی در موقعیت استقراضی سود کسب می‌کند) و بدین ترتیب میزان ریسک خود را کاهش می دهد. این سازوکار فروش تعهدی نام دارد .
در واقع فروش تعهدی در ۵ گام خلاصه میشود:
گام اول: قرض کردن سهم
گام دوم: فروش سهم در قیمت جاری بازار
گام سوم: منتظر ماندن برای کاهش قیمت سهم
گام چهارم: خرید آن سهم از بازار
گام پنجم: بازگرداندن سهم به صاحب آن و شناسایی سود
مثال فروش تعهدی ( فروش استقراضی در بورس )
در مراحل قبلی در خصوص فروش تعهدی و حالت های مختلف آن صحبت کردیم. در بخش بعدی قصد داریم با ذکر یک مثال در خصوص فروش تعهدی کامل توضیح دهیم. فرض کنید که قیمت سهم وساخت در بازار ۲۰۰۰ تومان است و شما با استفاده از ابزار تحلیل تکنیکال و یا تابلو خوانی و بازار خوانی پیش بینی میکنید که قرار است قیمت این سهم در آینده کاهش یابد. در این حالت می‌توانیم با استفاده از معاملات فروش استقراضی در بازار سرمایه سود کسب کنیم. در ادامه گام های ذکر شده در بالا را همراه با مثال توضیح می دهم.
گام اول : در گام اول فرض کنید که ۵۰۰۰ سهم وساخت را از یکی از سهامداران قرض می‌گیریم.
گام دوم : در گام دوم ۵۰۰۰ سهم وساخت را با قیمت ۲۰۰۰ تومان در بازار می فروشیم. ( فروش تعهدی )
گام سوم : در گام سوم صبر میکنیم تا قیمت ( به عنوان مثال بعد از ۵ روز ) ۲۰۰ تومان کاهش یابد.
گام چهارم : در گام بعدی و بعد از کاهش قیمت ۵۰۰۰ سهم را به قیمت ۱۸۰۰ تونمان خریداری میکنیم.
گام پنجم : در گام آخر ۵۰۰۰ سهمی را که قبلا قرض گرفته ایم، پس می دهیم و مبلغ باقیمانده حاصل از این خرید و فروش به عنوان سود در این معامله شناسایی می کینم. سود حاصل از این معامله به صورت زیر محاسبه می شود.
۵۰۰۰ (۲۰۰۰-۱۸۰۰) = تعداد سهم ( قیمت خرید – قیمت فروش)
ساز و کار فروش تعهدی در بورس:
به طور ساده، فرآیند انجام این نوع معاملات به شرح زیر است:
گام اول: متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک) سهم را در بازار به فروش می‌رساند.
گام دوم: متقاضی منتظر می‌ماند تا سهم کاهش یابد.
گام سوم: متقاضی سهم را به وکالت از مالک (و به نام مالک) از بازار خریداری می‌کند.
گام چهارم: پس از بازگرداندن سهم به مالک، مابه‌التفاوت بین قیمت خرید و فروش به عنوان سود متقاضی به متقاضی داده میشود.
در مثال بالا توضیح دادیم که سرمایه گذار پیش بینی می کند که قرار است قیمت سهم در آینده کاهش یابد و قیمت سهم هم کاهش پیدا می کند و سرمایه گذار از این معامله منتفع می شود. اما حالتی را تصور کنید که پیش بینی سرمایه گذار درست نباشد و برخلاف انتظار قیمت سهم در بازار افزایش یابد. بنابراین سرمایه گذار در این حالت باید با قیمت بالاتری سهم را خریداری کند و به سرمایه گذار دیگری که سهم را از او قرض گرفته بود؛ برگرداند و در نتیجه متحمل زیان می شود که مقدار زیان هم دقیقا مانند فرمول بالا ولی در جهت برعکس محاسبه می شود. در این حالت متقاضی متحمل زیان و مالک سهم سود کسب می کند.
فرآیند انجام معاملات فروش تعهدی در بورس :
فروش تعهدی از طریق سامانه معاملات کارگزاری به سادگی قابل انجام است و افرادی که دارای کد بورسی می باشند، می‌توانند اقدام به انجام آن نمایند. حال برای فعال کردن فروش تعهدی در کارگزاری برای انجام معاملات هم متقاضی و هم مالک باید قراردادی تحت عنوان فروش تعهدی را امضا کنند و در نهایت این دسترسی برایشان فعال خواهد شد. پس برای انجام معاملات فروش تعهدی نیاز به یک کد بورسی جدید ندارید. این فرایند معمولاً از طریق کارگزاری‌ها با انعقاد قراردادی به عنوان قرارداد مارجین و افتتاح حساب مارجین مدیریت میشود. با افتتاح حساب مارجین، کارگزار دو نوع اعتبار در اختیار مشتری قرار می‌دهد: اعتبار به شکل وام نقدی و اعتبار به شکل سهام؛ که یکی خرید اعتباری و دیگری فروش تعهدی (و همچنین وام به شکل سهمی) هستند. لذا خرید اعتباری و فروش استقراضی را میتوان دو روی یک سکه مفروض دانست.
ساز و کار مالک در فروش تعهدی چگونه است؟
سرمایه گذارانی که تمایل دارند برای مدت طولانی سهامشان را نگهداری کنند و جز افزایش قیمت در این مرحله سودی نمی برند قادرند با مکانیزم فروش تعهدی، در بازه زمانی که تمایل به فروش سهم ندارند، آن را در اختیار کسانی قرار دهند که متقاضی فروش تعهدی هستند. در این حالت متقاضیان، سهمی که از مالک قرض گرفته اند را به وکالت از مالک در بازار می فروشند. در این حالت وجه حاصل از فروش سهام به حساب مالک واریز و مالک میتواند این وجوه را به دو صورت که شامل سپرده بانکی یا خرید صندوق‌های قابل معامله با درآمد ثابت می باشد، در بازار سرمایه‌گذاری نماید. توجه داشته باشید که مالک در حالت عادی و غیر فروش تعهدی، قادر به کسب سود از سرمایه درگیر شده برای سهم نگهداری شده، در حالت قبل نبود؛ بنابراین در این حالت مالک هم از بابت افزایش قیمت سهم سود می کند و هم از بابت دریافت سودی معادل سود سپرده بانکی.
ساز و کار متقاضی در فروش تعهدی چگونه است؟
سرمایه گذارانی که با استفاده از تحلیل های موجود در بازار مانند تحلیل تکنیکال ، تحلیل بنیادی و یا حتی تابلو خوانی و رفتار شناسی معاملات انتظار کاهش قیمت سهم را دارند؛ قادرند از طریق فروش تعهدی اقدام به فروش سهم کرده و پس از کاهش قیمت، آن را در قیمت پایین‌تر مجددا خریداری کنند و از این تفاوت قیمت منتفع شوند. از طرفی متقاضی برای فروش تعهدی، نیاز به پرداخت وجه تضمین دارند. وجه تضمین هم، درصدی از کل ارزش قرارداد است که باید توسط متقاضی پرداخت شود. درواقع متقاضی با پرداخت بخشی از ارزش قرارداد از سود حاصل از اختلاف قیمت بین فروش و خرید منتفع میشود.
مالکان جهت تشویق متقاضیان به فروش تعهدی، هنگام ثبت درخواست خود در سامانه تأمین، نرخ تشویقی نیز تعیین می‌نمایند. در سررسید قرارداد یا هنگام تسویه قرارداد فروش تعهدی، مالک به میزان نرخ تشویقی، از سود حاصل از فروش سهام تعهدی که در سپرده بانکی یا صندوق های قابل معامله با درآمد ثابت، سرمایه‌گذاری شده است، به متقاضی پرداخت می‌کند. درواقع متقاضی علاوه بر سود حاصل از کاهش قیمت، از سود ناشی از نرخ تشویقی نیز بهره‌مند میشود که همانند مالک سود متقاضی نیز از دو محل در نظر گرفته می شود.
چنانچه برای سهامی که مالک در اختیار متقاضیان قرار داده است، سود تقسیمی در نظر گرفته شود، مالک میتواند به میزان این سود، از وجوه حاصل از فروش تعهدی، از حساب عملیاتی خود برداشت نماید. درواقع در فروش تعهدی، مالک میتواند سریع و راحت به سود تقسیمی سهام خود نیز دست یابد.
سر رسید خرید و فروش تعهدی :
در بحث فروش تعهدی فرض کنید زمان اتمام قرارداد فروش تعهدی سهم فولاد در مشخصات قرارداد برابر با ۲۸ روز باشد. اگر فردی در یک تاریخی به عنوان مثال تاریخ ۱ مهر اقدام به فروش تعهدی سهم فولاد نماید، تاریخ سررسید و تسویه قرارداد وی ۲۸ روز بعد، یعنی ۲۹ مهر می باشد و به همین روش با توجه به زمان های مختلف، سررسید را محاسبه کرد. حال اگر در این میان سهمی افزایش سرمایه داشته باشد قرارداد سررسید آن ۲ روز کاری قبل تغییر می کند. حال سوال اینجاست که سرمایه گذار به هر دلیلی قادر به خرید سهم و تسویه فروش تعهدی مانند (صف خرید بودن سهم و یا فراموش کردن موقعیت ) نباشد. در این حالت در روز تسویه فروش تعهدی تسویه نقدی می شود و متقاضی باید جرایم مالک را پرداخت کند که این جرائم از وجه تضمین مشتری برداشت می شود.
نکته:
در حال حاضر همه سهم ها قابلیت فروش تعهدی در بورس را ندارند و اسامی شرکت هایی که قابلیت آن را دارند در اطلاعیه ها اعلام می شود.
کارمزد فروش تعهدی و زمان معاملات آن :
کارمزد خرید و فروش تعهدی در بورس در حال حاضر همانند کارمزد معاملات در خرید و فروش سهام می باشد که توسط متقاضی پرداخت می شود و معاملات آن ساعت ۸:۳۰ الی ۱۲:۳۰ می باشد.
جزئیات برنامه دولت برای افزایش دوباره حقوق کارمندان و بازنشستگان
دولت مبلغ ۹۰۰ هزار تومان را برای افزایش پایه حقوق بازنشستگان در نظر گرفته که با لحاظ بندهای دیگر لایحه دولت که مربوط به سایر بندهای حقوق است تا ۲ میلیون تومان بالا خواهد رفت.
دولت سیزدهم در حالی در اقدامی کم‌سابقه و در اواسط سال برای افزایش دوباره حقوق کارمندان و بازنشستگان اقدام کرده است که در حدود یک سال و دو ماه گذشته به انحاء مختلف توانمندسازی مالی اقشار مختلف را در کانون توجه قرار داده بدون اینکه استقراضی کرده یا خلق پولی انجام داده باشد.
به گزارش تابناک اقتصادی، سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده است که با توجه به دغدغه آیت‌الله ابراهیم رئیسی درباره معیشت کارمندان و بازنشستگان کشور، دولت سیزدهم در لایحه‌ای به مجلس پیشنهاد داده که افزایش جدیدی در حقوق‌ها لحاظ شود که در صورت تصویب از ابتدای شهریور در حقوق کارمندان و بازنشستگان اعمال خواهد شد.
افزایش حدود ۲ میلیون تومانی حقوق‌ها
بر اساس برآوردهای انجام شده از جزئیات لایحه دولت، حداقل ۲ میلیون تومان به حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان اضافه میشود.
این در حالی است که پیش‌تر و در قالب قانون بودجه ۱۴۰۱ به میزان ۱۰ درصد به حقوق همه کارمندان اضافه شده بود. با این حال با توجه به تورم ۶۰ درصدی به ارث رسیده از دولت قبل و فشار قابل توجهی که بر اقشار مختلف جامعه، از جمله کارمندان وارد آمده، افزایش ۱۰ درصدی نمی‌توانست جوابگوی نیازهای معیشتی آنها باشد. به همین خاطر دولت تصمیم گرفت برای جبران این موضوع حقوق کارمندان را باز هم افزایش دهد.
البته اینکه چرا دولت از همان ابتدای سال این کار را نکرد و به یکباره حقوق کارمندان را افزایش نداد به دلیل اعمال سیاست‌های ضد تورمی بود؛ زیرا در صورتی که منابع درآمدی پایداری برای پوشش هزینه‌ها، از جمله هرگونه افزایش حقوق وجود نداشته باشد در عمل هیچ افزایشی به نفع کارمندان و مستمری‌بگیران نخواهد بود. به نظر می‌رسد دولت با اطمینان از منابع درآمدی پایدار و غیر تورمی دست به چنین اقدامی زده است.
افزایش دوباره حقوق بازنشستگان
البته ذکر این نکته نیز ضروری است که این افزایش علاوه بر کارمندان شامل بازنشستگان نیز میشود. دولت مبلغ ۹۰۰ هزار تومان را برای افزایش پایه حقوق بازنشستگان در نظر گرفته که با لحاظ بندهای دیگر لایحه دولت که مربوط به سایر بندهای حقوق است تا ۲ میلیون تومان بالا خواهد رفت. این در حالی است که دولت سیزدهم قبلاً نیز حقوق این قشر از جامعه را افزایش داده بود به طوری که امسال بازنشستگان حداقل بگیر با افزایش چشمگیر حقوق مواجه شدند که در ۶ سال گذشته بیشترین حد بوده است.
کارگران در کانون توجه دولت
رویکرد توانمندسازی معیشتی کارمندان، بازنشستگان و کارگران همواره از سوی دولت سیزدهم وجود داشته و بر اساس آن قدم‌های مهمی نیز برداشته شده است. علاوه بر کارمندان و بازنشستگان، دولت سیزدهم در اقدامی بی‌سابقه بالاترین افزایش حقوق کارگران در سه دهه گذشته را رقم زد. اواخر سال گذشته پرونده تعیین دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۱ با توافق بین نمایندگان جامعه کارگری و کارفرمایی و تعامل دولت با ۵۷.۴ درصد افزایش بسته شد.
همه این اقدامات در حالی انجام شده و میشود که دولت قبل به نوعی همه مسائل اقتصادی را به برجام گره زده بود و به همین خاطر با چاپ پول و استقراض از بانک مرکزی حقوق کارکنانش را پرداخت می‌کرد که آثار تورمی آن هنوز از دامن جامعه پاک نشده است؛ اما دولت سیزدهم برخلاف گذشته از همان ماه اول تلاش کرده است که هزینه‌هایش را از راه درآمدهای پایدارتر و بدون خلق پول تأمین کند. با این حال درآمدهایش را نیز بدون برجام افزایش داده و تاکنون استقراضی نکرده و پولی بی‌پشتوانه به چاپ نرسانده است.
اما در این مدت اقدامات مناسبی در حوزه سیاست‌های پولی، نظارت بر بانک‌ها، اصلاح ساختار بودجه، حذف رانت ارز ۴۲۰۰ تومانی، افزایش رشد اقتصادی و غیره انجام داده است. مجموع این عوامل بعلاوه کنترل بیماری کرونا و رفع اثرات منفی اقتصادی آن دست به دست هم داد تا دولت بتواند اقداماتی در جهت ترمیم حقوق و معیشت اقشار مختلفی مانند کارمندان، بازنشستگان و غیره انجام بدهد.
نکته بسیار مهمی که در افزایش حقوق‌ها وجود دارد که نباید از دیدگان جامعه و افکار عمومی پنهان بماند و آن این است که دولت سیزدهم طوری در این زمینه عمل کرده است که هرگونه افزایشی واقعی است؛ زیرا تورم تحت کنترل است و این افزایش‌ها با افزایش تورم آب نمی‌شود.
سرآغاز اصلاح فرآیند معیوب افزایش حقوق
اقدام دولت سیزدهم در تصمیم‌گیری برای افزایش حقوق‌ها در میانه سال، پس از قطعی شدن درآمدهای پایدار، میتواند سرآغاز اصلاح معایب تصمیم‌گیری‌های بودجه‌ای درباره افزایش حقوق‌ها باشد. در روال مرسوم فعلی، در اواخر هر سال در جریان بررسی لایحه بودجه، نمایندگان مجلس درباره افزایش حقوق‌ها نظر نهایی را اتخاذ میکنند که طبق تجربه تاریخی، بر اساس خوشایند افکار عمومی بوده تا متناسب با برآوردهای دقیق از میزان درآمدهای پایدار و قطعی دولت.
معمولاً وقتی نرخ افزایش حقوقی که نمایندگان مجلس تصویب میکنند، بار مالی جدیدی برای دولت ایجاد می‌کند، دولت‌های گذشته اینگونه عمل کرده‌اند که با استقراض از بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی یا کسر کردن از بودجه عمرانی، اعتبارات لازم برای افزایش حقوق‌ها را تامین کرده‌اند.
این اقدامات سبب افزایش پایه فروش استقراضی چیست؟ پولی، نقدینگی و تورم شده عملاً تمام افزایش حقوقی که در سال مذکور اعمال شده را خنثی می‌کند. ضمن اینکه با عدم توسعه طرح‌های عمرانی، توسعه زیرساخت‌های کشور متوقف میشود و بخش اعظم بودجه دولت صرف افزایش حقوق‌ها میشود.
بنابراین واگذار کردن مسئولیت میزان افزایش حقوق‌ها به دولت و مشروط کردن آن به عدم استفاده از استقراض و تنها اتکا به منابع پایدار در طول سال، قطعاً فرایند تصمیم‌گیری سازنده‌تری است. طبق این فرآیند، مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه، حداقل افزایش حقوق را که متناسب با درآمدهای قطعی دولت در سال بعد است، تصویب کند اما به دولت اجازه دهد تا این رقم را در صورت افزایش درآمدهای پایدار و غیرتورمی تا سقف معینی افزایش دهد.
ابعاد فقهی فروش استقراضی چیست؟ فروش استقراضی سهام در بازار سرمایه ایران
لازم است با پایش دقیق معاملات فروش تعهدی، خلاها و مشکلات آن به سرعت شناسایی شود و در صورت لزوم تدابیری برای رفع آنها اتخاذ شود.
فروش استقراضی یکی از سازوکارهای رایج در بازارهای مالی دنیا است که با استفاده از آن سرمایه‌گذار اقدام به قرض گرفتن سهام و فروش آن در بازار می‌کند به این امید که در آینده آن سهم را با قیمت پایین‌تری خریداری نماید و بازگرداند. در واقع فروش استقراضی به فروش اوراق بهاداری اطلاق میشود که فروشنده، مالک آن نیست بلکه با توجه به پیش‌بینی خود درباره افزایش قیمت، آن را به منظور فروش قرض میگیرد و تعهد می‌کند پس از فروش، اوراق را خریداری کرده و آن را به مالک بازگرداند. این عملیات با سه هدف عمده کسب سود در صورت کاهش قیمت، پوشش ریسک کاهش قیمت سهام و افزایش نقدشوندگی بازار از طریق بازارگردانی انجام میشود.
سازوکار فروش استقراضی بدین ترتیب است که سرمایه‌گذار تعدادی سهم را از کارگزاری قرض می‌کند، سپس آنها را می‌فروشد. پس از مدتی به همان تعدادی که قرض کرده بود، سهام را خریده بازپس می‌دهد. بدین منظور باید سرمایه‌گذار مبلغی را به عنوان ودیعه در اختیار کارگزار قرار دهد تا در صورت عدم تحقق پیش‌بینی او مبنی بر کاهش قیمت یا در صورتی که به هر دلیل نتواند سهام را برگرداند، کارگزار بتواند از محل حساب ودیعه برداشت کند.
از آنجا که الگوی متعارفِ فروش استقراضی بر اساس دریافت بهره در ازای قرض‌دهی بنا شده، با مشکل ربوی بودن معامله مواجه است و به همین دلیل در برخی کشورهای اسلامی به منظور استفاده از ظرفیت فروش استقراضی راهکارهایی همچون ساختار مبتنی بر اجاره، سلف و وعد مطرح شده است. در این راستا کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار ایران نیز پس از بررسی این قرارداد از جهت انطباق با شریعت، ضمن رد آن به دلیل ربوی بودن، سه الگوی جایگزین شبیه به سازوکار فروش استقراضی را در سه مقطع زمانی معرفی کرد:
۱) خرید و فروش همزمان نقد و سلف: این راهکار در جلسه مورخ ۲۵/۲/۱۳۸۷ توسط کمیته فقهی مطرح شد و بر اساس آن صاحب سهام ابتدا سهم خود را به قیمت روز به صورت نقد به فرد دیگر می‌فروشد، سپس به صورت کلی همان مقدار سهام را به صورت سلف از وی خریداری می‌کند. قیمت سلف به گونه‌ای تعیین میشود تا افزون بر سود مورد انتظار سهام، مبلغی بیشتر، برای صاحب سهام تامین گردد تا صاحب سهام انگیزه فروش پیدا کند. گرچه این راهکار هدف فروش استقراضی که بهره گیری از نوسانات منفی بازار است را پوشش می‌دهد اما سازوکار عملیاتی آن با فروش استقراضی متفاوت است. در واقع در فروش استقراضی سهام هیچ سررسید مشخصی جهت بازگرداندن سهام وجود ندارد و وابسته به اراده قرض‌دهنده و قرض‌گیرنده است، ولی در بیع سلف، خریدار سلف قبل از سررسید حق مطالبه ندارد هرچند فروشنده سلف میتواند قبل از سررسید بپردازد.
۲) فروش نقد سهام همراه با حق اختیار خرید و فروش: این راهکار در جلسات مورخ ۱۵/۱۱/۱۳۹۳ و ۲۹/۱۱/۱۳۹۳ در کمیته فقهی مطرح شد و بر اساس آن، جهت ایجاد شرایط فروش استقراضی استاندارد همزمان با قرارداد بیع، دو قرارداد اختیار معامله به طور ضمنی در قرارداد بیع شرط میشود. شرط نخست اختیار خریدی است که مالک دوم به مالک اول سهام می‌دهد تا وی بتواند تا سررسید مشخص هر زمان که اعلام کند نسبت به خرید سهام فروخته شده با قیمت معامله اقدام نماید. شرط دوم اختیاری است که مالک اول سهام به مالک دوم می‌دهد و بر اساس آن مالک دوم اختیار دارد تا سررسید مشخص هر زمان که اعلام کند سهام خریداری شده را به مالک اول سهم به قیمت معامله بفروشد.
۳) فروش تعهدی: از آنجا که دو راهکار اول با مشکلاتی از جمله هزینه‌های مبادلاتی همراه بود، کمیته فقهی در اوایل سال ۱۳۹۸ راهکار سومی را بر اساس عقد وکالت تصویب کرد که مطابق آن فروشنده به وکالت از مالک سهام نسبت به فروش اوراق بهادار وی مطابق با قرارداد فروش تعهدی در بورس اقدام می‌کند. در این الگو، متقاضی به وکالت از مالک و به نام او، به فروش اوراق بهادار مشخصی اقدام نموده و موظف است در زمان مشخص (در سررسید) یا به درخواست مالک و یا به تشخیص خود تا سررسید، اوراق بهادار فروخته شده را به نام مالک بازخرید نماید.
با توجه به آنچه مطرح شد، چند نکته درباره این ابزار جدید معرفی شده در بازار سرمایه قابل توجه است:
- استفاده از راهکار فروش تعهدی به عنوان جایگزین فروش استقراض، از جمله نوآوری‌های فقهی است که در بازار سرمایه مطرح شده و میتواند توسط سرمایه‌گذاران و فعالان بازار مورد استفاده قرار گیرد و در صورت اجرای درست آن موجب انعطاف‌پذیری بیشتر در راهبردهای معاملاتی و همچنین بهبود نقدشوندگی، کشف بهتر قیمت‌ها و تعمیق بازار سرمایه شود.
- بهره‌مندی از مزایای راهکار فروش تعهدی، مستلزم توجه کافی و دقیق به ابعاد عملیاتی و اجرایی آن است، به‌گونه‌ای که این راهکار بتواند کارکرد خاص خود را ایفا کند و از مسیر تعیین شده برای آن منحرف نشود.
- فروش تعهدی از جمله ابزارهایی است که با ریسک‌های خاص خود همراه است و مستلزم زمان‌بندی دقیق و داشتن قدرت فروش استقراضی چیست؟ تحلیل برای بررسی و تحلیل روندهای پیشین و آتی در بازار سهام است. لذا نمی‌توان آن را به عنوان یک راهبرد کلی به همه سرمایه‌گذاران توصیه کرد. ولی برای افرادی که آشنایی کافی با راهبردهای سرمایه‌گذاری دارند و از تجربه و تخصص کافی برای پیش‌بینی شرایط بازار برخوردارند، میتواند به عنوان یک ابزار مؤثر مورد استفاده قرار گیرد.
- با توجه به آنکه راهکارهای مطرح شده توسط کمیته فقهی سازمان بورس، به ویژه راهکار سوم که طبق نظر این کمیته برای ابزارهای دیگر غیر از سهام مانند اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت و . نیز کاربرد دارد، بیشتر ناظر به سطح خرد و مربوط به خود قرارداد است، لازم است در وهله اجرا و در سطح کلان نیز ابعادی همچون اثرات این راهکار بر ثبات بازار، سوء استفاده احتمالی از آن توسط برخی فعالان بازار، اثرگذاری بازیگران بزرگی همچون بانک مرکزی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و مانند آن بر اینگونه معاملات، چالش‌های احتمالی مربوط به مراوده با کشورهای اسلامی (به دلیل عدم پذیرش فروش استقراضی توسط برخی از آنها) و . نیز مدنظر قرار گیرد. این امر مستلزم نظارت مستمر و فعالانه بر معاملات فروش تعهدی در کلیه مراحل به‌گونه‌ای است که اثرات نامطلوب احتمالی آن به حداقل ممکن برسد. در این زمینه لازم است تا با پایش دقیق اینگونه معاملات، خلاها و مشکلات آن به سرعت شناسایی شود و در صورت لزوم تدابیر لازم برای رفع آنها اتخاذ شود.
منبع: ایبِنا
رسول خوانساری (کارشناس ارشد پژوهشی گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی)
دیدگاه شما