همه‌چیز در مورد تابلوهای بورس و فرابورس
در مقاله آشنایی با تابلو معاملاتی، اجزا تابلو معاملاتی هر سهم را به شما معرفی کردیم و گفتیم که هر بخش از این تابلو چه چیزی را نشان می‌دهد. تنها قسمتی که درباره آن توضیحات جامعی ارائه نشد، نوع بازاری بود که سهام شرکت در آن پذیرفته شده بود. در این مقاله قصد داریم راجع‌به انواع تابلوهای بورس و فرابورس و بازارهای مختلف آن صحبت کنیم.
بازار مالی چیست؟
اگر بخواهیم توضیحی کلی در ارتباط با بازارهای مالی بدهیم، می‌توان گفت که بازار مالی، بازاری است که در آن دارایی‌های مالی مثل اوراق بهادار و. معامله می‌شوند. این بازارها شرایطی را فراهم می‌کنند تا افراد بتوانند اوراق بهادار خود، مثل سهام شرکت‌های مختلف را در این بازار به‌فروش برسانند و یا در ازای پرداخت پول، صاحب قسمتی از سهام یک شرکت شوند. در حقیقت این بازارها نقش یک رابط و یا واسطه را بین خریداران و فروشندگان ایفا می‌کنند و الزاما مکانی فیزیکی نیستند و می‌توانند به‌صورت یک شبکه اینترنتی نیز باشند. در ادامه ابتدا به معرفی بازار سرمایه و انواع آن می‌پردازیم سپس شرایط پذیرش در تابلوهای بورس و فرابورس را بررسی می‌کنیم.
بازارهای مالی (بورس و فرابورس)
بازار سرمایه چیست؟
بازار سرمایه یکی از بازارهای مالی است که خود به چند نوع بازار مختلف طبقه‌بندی می‌شود. سهام شرکت‌ها با توجه به وضعیت مالی، صورت‌های مالی، میزان نقدشوندگی و. هر کدام در بازاری متفاوت معامله می‌شوند و نماد آنها در یکی از تابلوهای بورس یا فرابورس پذیرفته می‌شود. شرکت‌هایی که وارد بازار سرمایه می‌شوند، معمولا توسعه‌یافته هستند و از درجه اعتبار بالایی برخوردارند.
یکی از بازارهای معروف در ایران بازار بورس اوراق بهادار است که شرکت‌ها برای ورود به آن و پذیرش در تابلوهای بورس باید ویژگی‌ها و شرایط خاصی داشته باشند، بنابراین تمامی شرکت‌ها نمی‌توانند به آسانی وارد این بازار شوند. برای سایر شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس را ندارند، بازار فرابورس طراحی شده است؛ تا آنها نیز از مزایای بازار سرمایه محروم نمانند.
فرابورس ایران ساختاری مشابه به بازار بورس دارد و تنها شرایط پذیرفته‌شدن شرکت‌ها در آن آسان‌تر است. این بازار نیز همانند بورس منجر به تامین نقدینگی شرکت‌ها با هزینه کم و هدایت پول‌های خرد و کلان به محل‌هایی مناسب برای سرمایه‌گذاری می‌شود. به‌طور کلی وجود این دو بازار منجر به گسترش بازار سرمایه ایران می‌شود.
مزایای پذیرش شرکت‌ها در بورس و فرابورس
پذیرش شرکت‌ها در این بازارها دارای مزایای مختلفی است. تامین مالی آسان و ارزان، افزایش نقدشوندگی، نقل و انتقال سهام به‌صورت آسان، سریع و کم هزینه، شفافیت و اعتبار قیمت سهام بر اساس مبادله در این بازارها از مزایای پذیرفته شدن در این بازارها است.
از دیگر مزایای پذیرفته شدن در بازارهای مالی می‌توان به بهره‌گیری از امکان وثیقه‌گذاری سهام و اخذ ساده‌تر تسهیلات بانکی، اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه، معرفی شرکت و محصولات به‌طیف وسیعی از اقشار جامعه، افزایش اعتبار شرکت و پذیره‌نویسی و انتشار اوراق مشارکت و گواهی سپرده اشاره کرد. شرکت‌های فعال در فرابورس از معافیت مالیاتی نیز برخوردارند.
در ادامه به توضیح بهتر این دو بازار و تابلوهای معاملاتی آنها می‌پردازیم.
بورس چیست؟
در واقع بورس بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف معامله می‌شوند و بسته به نوع دارایی‌هایی که در آن معامله می‌شوند، نام‌های متفاوتی به خود می‌گیرند. در کشور ما علاوه‌بر بورس اوراق بهادار، بورس کالا نیز وجود دارد که در آن کالاهایی خاص مثل زعفران و زیره سبز معامله می‌شوند. در ادامه هر‌جا که از واژه بورس استفاده شد، منظورمان بورس اوراق بهادار است.
در ایران به بازاری که در آن اوراق بهادارِ شرکت‌های مختلف معامله می‌شوند بورس گفته می‌شود. در واقع این بازار پس‌اندازها و سرمایه‌های مالی خرد و کلان مردم را جمع می‌کند و از آنها برای تامین مالی طرح‌های بزرگ اقتصادی استفاده می‌کند. شرکت‌ها برای پذیرش در بورس باید شرایط خاصی داشته باشند و هر شرکتی نمی‌تواند وارد این بازار شود.
شرکت بورس اوراق بهادار ایران، دارای دو بازار اول و دوم است. پذیرش سهام شرکت‌ها در بورس، صرفا در یکی از تابلوهای بازار اول یا بازار دوم صورت می‌گیرد. شرکت‌هایی که قصد دارند سهام آنها در یکی از تابلوهای بازار اول یا دوم معامله شوند، باید تقاضای پذیرش خود در تابلو اصلی یا فرعی بازار اول یا دوم را به بورس ارائه نمایند. شرکت‌ها از جنبه‌های مختلف بررسی می‌شوند و در صورت دارا بودن شرایط لازم، نماد آنها در یکی از تابلوهای بورس ثبت می‌شوند. در‌صورتی که شرکت شرایط پذیرش در هیچ کدام از این بازارها را نداشت، ممکن است در بازار فرابورس پذیرفته شود.
برای بررسی اینکه چه شرکت‌هایی در بازار اول جای می‌گیرند، بورس اوراق بهادار، شرکت‌ها را از نظر میزان فعالیت و کارایی، میزان نقدشوندگی و همچنین میزان سرمایه مورد بررسی قرار می‌دهد و شرکت‌هایی که در این بررسی‌ها وضعیت بهتری نسبت به سایرین داشته باشند، در بازار اول جای می‌گیرند. سایر شرکت‌ها که امتیاز مناسبی در این فاکتورها کسب نکنند در بازار دوم جای می‌گیرند. بازار اول خود دارای دو تابلو اصلی و فرعی است، که در ادامه آنها را توضیح خواهیم داد.
شرایط پذیرش شرکت‌ها در تابلوی اصلیِ بازار اولِ بورس
یکی از شرایطی که شرکت‌ها برای پذیرش در این تابلو باید داشته باشند مربوط به سابقه فعالیت آنها است. یعنی یک شرکت تازه تاسیس نمی‌تواند وارد این تابلو شود، این شرکت‌ها باید حداقل 3 سال سابقه فعالیت داشته باشند و حداقل میزان سرمایه ثبت شده آنها 1000 میلیارد ریال باشد.
وضعیت مالی شرکت‌ها یک عامل بسیار مهم برای جایگیری در این تابلو است، شرکت‌هایی در این تابلو جای می‌گیرند که سیستم حسابداری آنها به لحاظ مالی و محاسبه بهای تمام شده، مطلوبیت داشته باشد. از دیگر ویژگی‌هایی که این شرکت‌ها باید داشته باشند، این است که فاقد زیان انباشته باشند و حداقل در سه دوره متوالی سودآور بوده باشند.
نسبت حداقل حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌های این شرکت‌ها باید 30 درصد باشد. یعنی 30 درصد دارایی‌ها متعلق به صاحبان سرمایه باشد. صورت‌های مالی آنها فاقد موارد مردودی یا عدم اظهار نظر توسط حسابرس باشد، یعنی صورت‌های مالی شفافیت داشته باشند و هیچ ادعایی نسبت به صورت‌ها وجود نداشته باشد. این صورت‌ها باید به تایید حسابرس معتمد سازمان بورس رسیده باشند و هیچ محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل وجود نداشته باشد.
شرایط پذیرش شرکت‌ها در تابلوی فرعیِ بازار اولِ بورس
پذیرفته شدن در تابلوی فرعی نسبت به پذیرفته شدن در تابلوی اصلی شرایط راحت‌تری می‌خواهد. مواردی که در این قسمت با موارد تابلوی اصلی متفاوت است، تنها مربوط به میزان سود‌آوری شرکت است. شرکت باید حداقل در دو دوره متوالی سودآور باشد و حداقل سرمایه ثبت شده آن در تابلو فرعی باید معادل با 500 میلیارد ریال باشد. شرکت‌هایی با میزان سرمایه کمتر در هیچکدام از این تابلوها جای نمی‌گیرند. میزان شناوری سهام این شرکت‌ها نیز مهم است و اگر از 15 درصد کمتر باشد در این تابلو جای نمی‌گیرند.
این شرکت‌ها باید یک سیستم حسابداری مناسب انتخاب کنند که مورد تایید سازمان بورس باشد و در صورت‌های مالی آنها، حداقل نسبت حقوق‌صاحبان سهام به کل دارایی‌ها برابر با 20 درصد باشد. باقی شرایط همانند، شرایط پذیرفته شدن در تابلوی اصلی است.
تابلوهای بورس اوراق بهادار
شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس را ندارند، در فرابورس پذیرفته می‌شوند. شرکت‌هایی که قبلا در بازار اول و دوم بورس فعالیت داشتند،با گذر زمان و از دست دادن شرایط خود، دیگر در این بازارها جای ندارند و وارد فرابورس می‌شوند و حتی می‌توانند در بازارهای مختلف فرابورس جابجا شوند. بازار فرابورس شامل 5 تابلو معاملاتی (بازار) متفاوت است که تقسیم‌بندی آن را در شکل زیر می‌بینید. شرایط پذیرش در هر‌کدام از این تابلوها متفاوت با دیگری است.
فرابورس چیست؟
فرابورس همانند بورس، بازاری برای معاملات اوراق بهادار است که با مجوز شورای عالی بورس ایجاد شده و تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار است. این بازار ساختاری شبیه به بورس دارد و به منظور گسترش بازار سرمایه کشور بوجود آمده است. شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس را ندارند در بازارهای مختلف فرابورس پذیرفته می‌شوند، چون این بازار از شرایط و الزامات کمتری برای پذیرش برخوردار است. فرابورس از 5 بازار مختلف تشکیل شده است. پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و دوم انجام می‌شود. در بازار سوم که به آن بازار عرضه نیز می‌گویند معاملات خاصی مثل معاملات بلوکی انجام می‌شود، این بازار جهت عرضه یک‌جا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار استفاده می‌شود. پذیرش سایر اوراق بهادار صرفا در بازار ابزارهای مالی نوین صورت می‌گیرد.
آخرین بازار فرابورس بازار پایه نام دارد که خود دارای سه تابلو با رنگ‌های مختلف است.
بازار پایه چیست؟
شرکت‌هایی که مشمول ثبت نزد سازمان بورس اوراق بهادار بوده‌اند اما امکان پذیرش در یکی از تابلوهای بورس و 4 تابلو دیگر فرابورس را نداشتند در یکی از تابلوهای بازار پایه معامله می‌شوند. پایین‌ترین سطح بازار فرابورس بازار پایه است و ساده‌ترین شرایط برای عضویت را دارد.
شرکت‌هایی که در این بازار معامله می‌شوند معمولا صورت‌های مالی شفافی ندارند و از ریسک و نوسان بالایی برخوردارند، ولی با این حال برای برخی از سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر جذاب هستند.
تغییرات قوانین تابلوهای بازار پایه
بازار پایه قبلا دارای 3 میزان نوسان بازار پایه فرابورس تابلو با نام‌های الف، ب و ج بود و دامنه نوسان گسترده‌ای داشت و در یک روز می‌توانست بین منفی 10 درصد تا مثبت 10 درصد نوسان کند. یعنی چیزی معادل 20 درصد نوسان در طی یک روز معاملاتی. دامنه نوسان بالا منجر‌به این شده بود تا نوسان‌گیرها و سفته‌بازان اقدام به سفته‌بازی در این بازار کرده و به راحتی قیمت‌ها را جابجا کنند. در این صورت سهامداران خرد حقیقی متحمل زیان‌های سنگینی می‌شدند. اما بعدها قوانینی تصویب شد که باعث تغییر اسم این سه تابلو به سه تابلو با رنگ‌های زرد، نارنجی و قرمز شد.
در این اصلاحات تنها نام تابلوها تغییر نکرد بلکه قوانین و مقررات حاکم بر آن هم تغییر کرد. این تغییرات مزایایی نظیر محدود کردن فعالیت سفته‌بازان، حذف هیجانات موجود در بازار پایه و رشد تدریجی و منطقی سهام شد که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
اکنون می‌توان ادعا کرد که بازار پایه، سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز دارد و تفاوت این تابلوها در میزان سرمایه شرکت‌ها و نوع معاملات آنها است.
تابلوهای بازار پایه
تابلو زرد
نحوه انجام معاملات در تابلو زرد
همان‌طور که گفتیم، شرکت‌هایی که شفافیت اطلاعاتی ندارند و ویژگی‌های قرار گرفتن در تابلوهای قبلی را نداشتند در بازار پایه معامله می‌شوند.
در تابلو زرد این بازار، نوسان معاملات سه درصد است. یعنی قیمت‌ها در روزهای معاملاتی می‌توانند از منفی سه درصد قیمت پایانی دیروز تا مثبت سه درصد آن تغییر کنند. در نتیجه این بازار می‌تواند هر هفته نهایت پانزده درصد نوسان قیمتی داشته باشد.
در صورت برقراری صف خرید و یا صف فروش در یک جهت طی سه روز متوالی و در صورت میزان نوسان بازار پایه فرابورس معامله حداقل دو‌ده هزارم سهام یک شرکت در پایان هر جلسه معامله، در روز بعدی دامنه نوسان در این تابلو به پنج درصد افزایش پیدا می‌کند و پس از آن دامنه نوسان به حالت قبل خواهد برگشت.
شرایط پذیرش شرکت‌ها در تابلو زرد
شرکت‌ها برای پذیرش در این تابلو باید حداقل یک صورت مالی حسابرسی شده داشته باشند و صورت‌های مالی خود را به‌طور مرتب گزارش بدهند. تعداد دفعات عدم ارائه اطلاعات نباید بیش از دو مرتبه باشد. این صورت‌های مالی باید با دستورالعمل افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان، مطابقت داشته باشد.
مجموع روزهای تاخیر به‌منظور ارائه اطلاعات نیز نباید بیشتر از دو مرتبه باشد و این اطلاعات باید با دستورالعمل‌های اجرایی افشا اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان مطابقت داشته باشد.
تابلو نارنجی
نحوه انجام معاملات در تابلو نارنجی
میزان نوسان معاملات در این بازار دو درصد است. در نتیجه این بازار می‌تواند هر هفته نهایتا ده درصد نوسان قیمتی کند.
در صورت برقراری صف خرید و یا صف فروش در یک جهت، طی سه روز متوالی و در صورت معامله حداقل دو ده‌هزارم سهام یک شرکت در پایان هر جلسه معاملاتی، در روز بعدی دامنه نوسان در این تابلو به چهار درصد افزایش پیدا می‌کند و پس از آن دامنه نوسان به حالت قبل خواهد برگشت.
شرایط پذیرش در تابلو نارنجی
شرکت‌ها اگر در دوره رسیدگی و بررسی دارای شرایط پذیرش در تابلو زرد را نباشند، در این تابلو قرار می‌گیرند. اگر حسابرس قانونی در رابطه با هر یک از صورت‌های مالی شرکت، اظهار نظر مردود یا عدم اظهار نظر صادر کرده باشد، آن شرکت در تابلوی نارنجی قرار خواهد گرفت.
تابلو قرمز
نحوه انجام معاملات در تابلو قرمز
در این نوع بازار نوسان معاملات یک درصد است. بنابراین این بازار هر هفته می‌تواند نهایتا پنج درصد نوسان داشته باشد. در صورت برقراری صف خرید و یا صف فروش در یک جهت، طی سه روز متوالی و در صورت معامله حداقل دو‌ده هزارم سهام یک شرکت در پایان هر جلسه معامله، در روز بعدی دامنه نوسان در این تابلو به دو درصد افزایش پیدا می‌کند و پس از آن دامنه نوسان به حالت قبل خواهد برگشت.
شرایط پذیرش شرکت‌ها در تابلو قرمز
شرکت‌هایی در تابلو قرمز قرار می‌گیرند که دارای شرایط زیر باشند:
1) از طرف مراجع قضایی رای اولیه در رابطه با ورشکستگی شرکت صادر شده باشد.
2) رای انحلال ناشر توسط مجمع عمومی فوق‌العاده و یا مراجع قضایی صادر شده باشد.
3) شرکتی که صورت‌های مالی حسابرسی شده‌اش را در سر‌رسید دوره‌های رسیدگی شده، حداقل برای سه ماه متوالی ارائه ندهد.
جمع‌بندی
در شکل زیر نمونه‌ای کامل از تقسیم‌بندی بازار سرمایه را در ایران می‌بینید.
تابلوهای بورس و فرابورس
می‌توان گفت، هرچه میزان اعتبار یک شرکت بالاتر باشد و از ریسک کمتری برخوردار باشد در بورس و در تابلوی اصلی بازار اول قرار می‌گیرد. هرچه از شفافیت اطلاعاتی این شرکت‌ها کاسته شود، درجه اعتبارشان پایین می‌آید و ریسکشان افزایش می‌یابد. هر چه از میزان شفافیت اطلاعاتی شرکت‌ها کاسته شود، سهامشان در بازاری پایین‌تر معامله می‌شود. از این پس اگر خواستید شرکتی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید، می‌توانید علاوه بر بررسی موارد از پیش گفته شده، به بازاری که سهام شرکت در آن معامله می‌شود نیز توجه کنید. شرکت‌هایی که در تابلوی اصلی بازار اول بورس میزان نوسان بازار پایه فرابورس معامله می‌شوند، بسیار معتبر‌تر از شرکت‌هایی هستند که سهام آنها در تابلو قرمز بازار پایه معامله می‌شود.
نظرات ارزشمند شما
لطفا اگر این مقاله برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید.
می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) میزان نوسان بازار پایه فرابورس و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.
صعود 16 هزار واحدی شاخص بورس امروز یکشنبه
بورس اوراق بهادار تهران این روزها تحت تأثیر بسته ده‌بندی حمایت از بازار سرمایه از یکسو و روند رو به رشد قیمت دلار در بازار کمی جان گرفته است، به گونه‌ای که .
بورس اوراق بهادار تهران این روزها تحت تأثیر بسته ده‌بندی حمایت از بازار سرمایه از یکسو و روند رو به رشد قیمت دلار در بازار کمی جان گرفته است، به گونه‌ای که امروز هم در یک روند کاملاً افزایشی قرار گرفت و شاخص کل در پایان معاملات با رشد 16 هزار و 351 واحد نسبت به روز قبل به رقم یک میلیون و 344 هزار و 676 واحد رسید.
همچنین شاخص کل با معیار هموزن با رشد 5 هزار و 78 واحد به رقم 379 هزار و 862 واحد رسید. ارزش بازار در بورس تهران به بیش از 4 میلیون و 976 هزار میلیارد تومان رسید.
معامله‌گران امروز بیش از 7.5 میلیارد سهام حق‌تقدم و اوراق مالی در قالب 344 هزار فقره معامله و به ارزش 3 هزار و 845 میلیارد تومان داد و ستد کردند.
همه شاخص‌های بورس امروز هم سبز شدند، به گونه‌ای که شاخص کل و شاخص قیمت با معیار وزنی ـ ارزشی 1.2 درصد رشد کردند، این دو شاخص در معیار هموزن 1.3 درصد افزایش یافتند.
شاخص آزاد شناور 1.3 درصد رشد کرد، شاخص بازار اول بورس 1.6 درصد تقویت شد و شاخص بازار دوم بورس به اندازه 0.72 درصد رشد کردند.
نمادهای ملی مس، گل‌گهر، گسترش نفت و گاز پارسیان، شستا، کشتیرانی جمهوری اسلامی، فولاد خوزستان و سرمایه‌گذاری غدیر به ترتیب بیشترین اثر افزایشی در شاخص بورس را داشتند.
در فرابورس ایران هم شاخص کل با 127 واحد افزایش به رقم 17 هزار و 834 واحد رسید. ارزش بازار اول و دوم فرابورس ایران به بیش از 971 هزار میلیارد تومان رسید.
ارزش بازار پایه فرابورس که شرکت‌های تازه وارد به بازار سرمایه و شرکت‌های اخراجی از بازارهای اصلی را شامل می‌شود به 321 هزار میلیارد تومان رسید.
معامله‌گران امروز بیش از 3.8 میلیارد سهام حق‌تقدم و اوراق مالی در قالب 212 هزار فقره معامله و به ارزش 4 هزار و 247 میلیارد تومان داد و ستد کردند.
با این حساب ارزش معاملات دو بازار بورس و فرابورس امروز به حدود 8 هزار میلیارد تومان رسید. امروز نمادهای پتروشیمی تندگویان، پتروشیمی زاگرس، آریاساسول، فولاد ارفع، صبا تأمین، بیمه پاسارگاد و پالایش نفت لاوان به ترتیب بیشترین اثر افزایشی در شاخص بورس را از خود به جای گذاشتند.
به گزارش فارس، گرچه عمده سهام موجود در بازار به نقطه ارزنده رسیده‌اند و یکی از سیاست‌های دولت تقویت بازار سرمایه است اما در عین حال نباید از ریسک و نوسان در این بازار غافل شد و قبل از معامله باید مطالعه، مشورت و تحلیل در مورد بازار صورت گیرد.
دامنه نوسان
در بازارهای بورسی قوانین و مقرراتی وجود دارند که مانع از تقابل عرضه و تقاضا می‌شوند. دامنه نوسان ، توقف معاملاتی و دیگر روش‌ها از این دست قوانین هستند.
دامنه مجاز نوسان سهام یکی از قوانین مهم در این حوزه است که به عنوان عامل کنترل در برابر نوسان قیمت سهام و برای کاهش تلاطم بازار و زیان سهامداران در اثر تصمیمات هیجانی استفاده می‌شود.
دامنه مجاز نوسان حدود سقف و کف قیمتی است که هر سهم در هر روز کاری می‌تواند داشته باشد و قیمت تنها در این محدوده می‌تواند حرکت کند.
طبق آیین‌نامه معاملات در شرکت بورس تهران، دامنه مجاز نوسان قیمت، پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه طی یک یا چند جلسه رسمی معاملات بورس، قیمت می‌تواند نوسان کند.
مزایا
- دامنه مجاز نوسان کمک می‌کند تا کشف واقعی سهام اتفاق بیفتد. هنگامی که قیمت سهام به این حدود نزدیک شود، معاملات متوقف شده و به سهامداران فرصت می‌دهد تا درباره قیمت سهم و ارزش واقعی آن فکر کنند و سهم دچار هیجان قیمتی نشود.
- می‌تواند از دست‌کاری قیمت‌ها جلوگیری کرده و اجازه تغییر قیمت در زمان‌های دلخواه را به سهامداران بزرگ نمی‌دهد.
- یکی دیگر از مزایای دامنه مجاز نوسان، کاهش تلاطم در بازار است. دامنه مجاز نوسان، تغییرات قیمتی سهام را محدود کرده و از بروز تغییرات ناگهانی جلوگیری و ثبات بازار را افزایش می‌دهد.
معایب
با همه مزایایی که در بازار بورس دارد، این محدودیت دارای معایبی نیز است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
- با توجه به تحقیقات انجام شده، می‌توان عنوان کرد که دامنه نوسان سبب تأخیر در کشف قیمت سهم می‌شود؛
زیرا با وجود آن، قیمت‌ها نمی‌توانند در همان روز نسبت به اطلاعات منتشر شده واکنش مناسب نشان دهند؛ بنابراین قیمت روز سهم ممکن است قیمت واقعی آن نباشد. این محدودیت همچنین نوعی دخالت در معامله محسوب می‌شود.
- یکی دیگر از معایب آن این است که به دلیل توقف قیمت در روز، امکان انتقال تلاطم اضافی به روزهای آتی وجود دارد.
همچنین، با توجه به اینکه مانع می‌شود تا قیمت سهام آزاد باشند، سبب می‌شود تا قیمت به محدوده‌های خاصی تمایل داشته باشند و قیمت سهام را به این محدوده‌ها سوق دهند.
استثنائات دامنه نوسان
دامنه مجاز نوسان در بازار بورس به صورت روزانه و همیشگی است؛ اما بر اساس مقررات بازار سرمایه، در برخی از روزهای خاص و به دلیل رویدادهای حائز اهمیت برای شرکت، این قانون برداشته شده و سهم می‌تواند بدون نوسان قیمت معامله شود.
سه روز خاصی که دامنه نوسان در آنها رعایت نمی‌شود به شرح زیر است:
- بازگشایی سهام پس از مجمع عمومی عادی سالانه برای تقسیم سود
- بازگشایی سهام پس از مجمع فوق العاده برای کاهش یا افزایش سرمایه
- بازگشایی پس از اعلام افزایش یا کاهش سود هر سهم یا EPS به شرط آنکه از ۲۰درصد بیشتر باشد.
در زمان بازگشایی سهام متوقف‌شده، محدودیت دامنه برداشته می‌شود و بر اساس سازوکار حراج، اطلاعات تأثیر واقعی خود را بر میزان عرضه و تقاضا و در نتیجه قیمت سهم می‌گذارد؛ هرچند این تأثیر بیش از دامنه نوسان روزانه باشد.
دامنه نوسان بازار بورس تهران
در حال حاضر محدودیتی که بر قیمت سهام در بازار بورس و اوراق بهادار تهران اعمال شده است، مثبت ۵ درصد تا منفی ۵ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل سهم است.
برای نمونه اگر قیمت پایانی سهمی امروز ۲،۰۰۰ تومان باشد، دامنه مجاز نوسان برای معاملات فردای این سهم در بازه ۲،۱۰۰ تا ۱،۹۰۰ است.
برای حق تقدم سهام این محدوده ۲ برابر دامنه نوسان سهام عادی آن است؛ بنابراین برای حق تقدم سهام شرکت‌های بورسی این دامنه از مثبت ۱۰ درصد تا منفی ۱۰ درصد است.
دامنه نوسان بازار فرابورس
دامنه مجاز نوسان برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار فرابورس همانند بازار بورس است؛ اما دامنه نوسان بازار پایه فرابورس با سایر محدودیت‌های نوسان قیمتی متفاوت است که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
دامنه نوسان بازار پایه
دامنه مجاز نوسان قیمت سهام در بازار پایه با دامنه مجاز نوسان بازارهای بورس و فرابورس متفاوت است.
با توجه به تغییر قوانین بازار پایه در سال ۱۳۹۸ و به‌منظور افزایش شفافیت اطلاعات، شرکت‌های درج‌شده در بازار پایه فرابورس بر اساس شرایط پذیرش، در سه تابلوی پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز قرار گرفتند که دامنه نوسان برای هر تابلو متفاوت است.
هر هفته یک حراج معاملاتی در روز دوشنبه از ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ انجام می‌شود. در این حراج برای تابلوی زرد ۶ درصد، تابلوی نارنجی ۴ درصد و تابلوی قرمز ۲ درصد است.
اما در روزهای دیگر معاملاتی هفته و روز دوشنبه قبل از ساعت ۱۲، در تابوی زرد ۳ درصد، تابلوی نارنجی ۲ درصد و تابلوی قرمز ۱ درصد است.
مبنای تعیین آن، قیمت پایانی روزهای دوشنبه هر هفته است. در جدول زیر می‌توانید میزان آن را در هر تابلو مشاهده کنید:
| نام تابلو | در طول هفته تا قبل از ساعت ۱۲ ظهر روز دوشنبه | دامنه نوسان در بازه ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ روز دوشنبه |
| تابلوی پایه زرد | ۳% | ۶% |
| تابلوی پایه نارنجی | ۲% | ۴% |
| تابلوی پایه قرمز میزان نوسان بازار پایه فرابورس | ۱% | ۲% |
مثال
به عنوان مثال اگر قیمت پایانی سهمی در تابلوی نارنجی و در پایان روز دوشنبه پس از حراج ۴ درصدی، ۱،۰۰۰ تومان باشد، این نماد در طول هفته تا زمان حراج بعدی (ساعت ۱۲ روز دوشنبه) در بازه ۱،۰۲۰ تا ۹۸۰ تومان خواهد بود.
بنابراین در طول هفته نمادهای درج‌شده در تابلوی نارنجی می‌توانند حداکثر ۶ درصد (۴+۲) نوسان کنند. از این ۶ درصد، ۴ درصد آن بین ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ روز دوشنبه و ۲ درصد در سایر روزها است.
در ادامه تغییرات قوانین معاملات بازار پایه و در چارچوب سیاست ها و مصوبات شورای عالی بورس، چندی از قوانین مهم به شرح زیر است:
۱- در صورت وجود صف خرید و فروش در سه روز متوالی در یک جهت، چنانچه صرف خرید و فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معامله دو در ده هزار ( ۰.۰۰۰۲) تعداد سهام شرکت باشد
در جلسه معاملاتی بعد در هر یک از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۵، ۴ و ۲ درصد خواهد شد و سپس به شرایط قبل باز می‌گردد و محاسبات صفحه خرید و فروش مجدد پس از روز اعمال تغییر دامنه نوسان انجام خواهد شد.
تبصره
پس از افزایش دامنه نوسان قیمتی نماد معاملاتی و بازگشایی نماد معاملاتی(به دلیل افشای اطلاعات با اهمیت موضوع ماده ۱۳ دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت های ثبت شده نزد سازمان یا وجود اقدامات شرکتی)،
مبنای محاسبه شکل گیری مجدد ثبت خرید و فروش از روز بازگشت قیمتی نماد به حالت عادی(در تابلوی زرد صد در صد، تابلو نارنجی دو درصد و در میزان نوسان بازار پایه فرابورس تابلو قرمز یک درصد) است.
۲- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط و در سهام می‌توانند تا حداکثر ۱۰ درصد از دارایی های تحت مدیریت صندوق را در بازار پایه سرمایه گذاری کنند .
افزایش دامنه نوسان به ١٠ درصد در سال ۱۴۰۱
نایب رییس هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: براساس تصمیمات اولیه اتخاذ شده قرار بر این است که دامنه نوسان در سال آینده تا ١٠ درصد تغییر کند.
به گزارش «کالاخبر» به نقل از ایرنا، بعد از ورود شاخص بورس به مدار نزول، تغییر موقت دامنه نوسان به عنوان راهی برای کاهش نوسانات ایجاد شده در بازار سهام در دستور کار مسوولان سازمان بورس قرار گرفت که با اجرای آن توانستند تا حدودی از ضرر و زیان سهامداران را در این بازار و کاهش هیجانات جلوگیری کنند.
براساس این گزارش، از چند ماه گذشته و به دنبال تصمیمات مختلف اتخاذ شده برای بهبود روند معاملات بورس، زمزمه‌هایی از تغییر دامنه نوسان مطرح و اعلام شد که سازمان بورس در حال انجام برخی برنامه ریزی‌ها برای اعمال تغییرات در دامنه نوسان است.
به دنبال مطرح شدن چنین بحث‌هایی در بین اهالی بازار سهام، چندی پیش «مجید عشقی»، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از تغییر دامنه تا پایان سال جاری خبر داد و اعلام کرد: اکنون با توجه به جمع بندی پیشنهادات بورس‌ها در خصوص دامنه نوسان امید می‌رود تا پایان سال شاهد تغییر تدریجی دامنه نوسان باشیم، زیرا هر گونه مداخله خارج از نظام بازار (عرضه و تقاضا) حکایت تلخ قیمت‌گذاری دستوری است.
اکنون و با توجه به نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، اکثر فعالان حاضر در بازار در انتظار اعمال تغییراتی در دامنه نوسان هستند که در این خصوص «محسن خدابخش»، نایب رییس هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به آخرین تصمیمات اتخاذ شده در زمینه تغییر دامنه نوسان اشاره کرد و افزود: اینکه عنوان می‌شود دامنه نوسان در هیچ جای دنیا وجود ندارد، بحثی کاملا اشتباه است، بلکه در همه بازارهای دنیا محدودیت و توقف‌هایی برای معاملات در نظر گرفته شده تا قیمت سهام شرکت‌ها بیشتر از میزان مشخص افت نکند.
وی اظهار داشت: در چند وقت گذشته شاهد ورود گسترده سهامداران خرد در بازار سرمایه ایران بودیم که باید در تصمیم گیری‌ها این مساله را هم مدنظر قرار بدهیم.
سرمایه‌گذاران خرد علاقمند به ورود مستقیم در بازار سرمایه هستند که رفتار حرفه‌ای نیست
خدابخش تاکید کرد: سرمایه‌گذاران بیشتر از آنکه از طریق صندوق های سرمایه‌گذاری اقدام به ورود غیرمستقیم در بازار کنند، علاقمند به ورود مستقیم در بازار سرمایه هستند که این موضوع خیلی مرسوم و حرفه‌ای نیست.
نایب رییس هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه متاسفانه سهامداران چنین تصوری دارند که کمک گرفتن از کارشناسان خبره بازار برای سرمایه‌گذاری بهتر در بورس اقدامی هزینه زا است، گفت: اکنون بازار سرمایه کشور وارد مسیری شده است که افراد زیادی با هر میزان سرمایه به این بازار ورود کرده‌اند؛ بنابراین این افراد با کوچک‌ترین اتفاقی به سرعت تحت تاثیر قرار می‌گیرند و شروع به رفتارها و تصمیم گیری‌های لحظه‌ای در بازار می‌کنند.
بخش زیادی از بازار سرمایه ایران را افراد مبتدی تشکیل داده‌اند
وی افزود: برای مثال زمانی که قیمت‌های جهانی بر اثر جنگ روسیه و اوکراین با تغییر و تحولات همراه شد، ممکن بود سهامداران شروع به خرید و فروش‌های متهورانه کنند؛ وجود چنین مسایلی باعث شده تا سازمان بورس آنها را در تصمیم‌یری‌های خود برای تغییر دامنه نوسان مورد توجه قرار دهد.
خدابخش گفت: برخی معتقدند که دامنه نوسان همراه با کشورهای دنیا به ٢٠ درصد تغییر پیدا کند، اما با توجه به اینکه بخش زیادی از بازار سرمایه ایران را افراد مبتدی تشکیل داده‌اند و شامل سهامداران خرد می‌شوند، این اقدام چندان با وضعیت بازار جور نیست و نمی‌توان اقدام به اجرای آن کرد.
افزایش دامنه نوسان تدریجی خواهد بود
به گفته نایب رییس هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، در کنار این مسایل ما معتقد به افزایش دامنه نوسان هستیم که این اتفاق باید به صورت تدریجی رخ دهد.
وی ادامه داد: تا زمانی که اقتصاد کشور قابلیت پیش‌بینی‌پذیری نداشته باشد؛ نمی‌توان دامنه نوسان را در اعداد بالا مانند ٢٠ درصد یا ٣٠ درصد افزایش داد؛ چراکه یکباره سهامداران تحت تاثیر تصمیمی مانند افزایش احتمالی قیمت گاز تا ٦٠ درصد متضرر می‌شوند و دارایی‌های خود را از دست خواهند داد.
خدابخش تاکید کرد: اگر بازار بتواند به شرایط ثبات بازگردد به طور حتم برنامه‌هایی را برای افزایش دامنه نوسان خواهیم داشت و آنها را به مرحله اجرا می رسانیم.
تغییر دامنه نوسان بورس تا ١٠ درصد در سال آینده
نایب رییس هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: براساس تصمیمات اولیه اتخاذ شده قرار بر این است که دامنه نوسان تا ١٠ درصد تغییر کند.
وی با بیان اینکه این اقدام جزو برنامه‌های مدنظر سازمان بورس است و مقرر شده تا دامنه نوسان به صورت تدریجی و یک درصد یک میزان نوسان بازار پایه فرابورس درصد اضافه شود، گفت: این اتفاق به صورت فصلی انجام خواهد شد، اما در کل تغییر دامنه نوسان وابسته به شرایطی است که در هیات مدیریت مطرح و تصمیم گیری شود.
خدابخش ادامه داد: در بازار سرمایه هیچ چیز قطعی و آزمایشگاهی نداریم، پس به هیچ عنوان نباید در تصمیم گیری‌ها به سرعت و بدون حساب کتاب قدم برداریم، بلکه باید به طور حتم خود را در تصمیم گیری‌ها جای هم خریدار و هم فروشنده و نحوه تفکر آنها بگذاریم.
نایب رییس هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: در یک هفته پایانی سال هیچ اتفاق و تغییری در دامنه نوسان رخ نمی‌دهد و به احتمال زیاد درصد در نظر گفته شده از سال ١٤٠١ اجرایی خواهد شد.
رشد 16 هزار و 351 واحد شاخص بورس تهران
شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در پایان معاملات امروز با افزایش 16 هزار و 351 واحد همراه شد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بورس اوراق بهادار تهران این روزها تحت تأثیر بسته ده‌بندی حمایت از بازار سرمایه از یکسو و روند رو به رشد قیمت دلار در بازار کمی جان گرفته است، به گونه ای که امروز هم در یک روند کاملاً افزایشی قرار گرفت و شاخص کل در پایان معاملات با رشد 16 هزار و 351 واحد نسبت به روز قبل به رقم یک میلیون و 344 هزار و 676 واحد رسید.
همچنین شاخص کل با معیار هموزن با رشد 5 هزار و 78 واحد به رقم 379 هزار و 862 واحد رسید. ارزش بازار در بورس تهران به بیش از 4 میلیون و 976 هزار میلیارد تومان رسید.
معامله‌گران امروز بیش از 7.5 میلیارد سهام حق‌تقدم و اوراق مالی در قالب 344 هزار فقره معامله و به ارزش 3 هزار و 845 میلیارد تومان داد و ستد کردند.
همه شاخص‌های بورس امروز هم سبز شدند، به گونه ای که شاخص کل و شاخص قیمت با معیار وزنی ـ ارزشی 1.میزان نوسان بازار پایه فرابورس 2 درصد رشد کردند، این دو شاخص در معیار هموزن 1.3 درصد افزایش یافتند.
شاخص آزاد شناور 1.3 درصد رشد کرد، شاخص بازار اول بورس 1.6 درصد تقویت شد و شاخص بازار دوم بورس به اندازه 0.72 درصد رشد کردند.
نمادهای ملی مس، گل‌گهر، گسترش نفت و گاز پارسیان، میزان نوسان بازار پایه فرابورس شستا ، کشتیرانی جمهوری اسلامی، فولاد خوزستان و سرمایه‌گذاری غدیر به ترتیب بیشترین اثر افزایشی در شاخص بورس را داشتند.
در فرابورس ایران هم شاخص کل با 127 واحد افزایش به رقم 17 هزار و 834 واحد رسید. ارزش بازار اول و دوم فرابورس ایران به بیش از 971 هزار میلیارد تومان رسید.
ارزش بازار پایه فرابورس که شرکت‌های تازه وارد به بازار سرمایه و شرکت‌های اخراجی از بازارهای اصلی را شامل می‌شود به 321 هزار میلیارد تومان رسید.
معامله‌گران امروز بیش از 3.8 میلیارد سهام حق‌تقدم و اوراق مالی در قالب 212 هزار فقره معامله و به ارزش 4 هزار و 247 میلیارد تومان داد و ستد کردند.
با این حساب ارزش معاملات دو بازار بورس و فرابورس امروز به حدود 8 هزار میلیارد تومان رسید. امروز نمادهای پتروشیمی تندگویان، پتروشیمی زاگرس، آریاساسول، فولاد ارفع، صبا تأمین، بیمه پاسارگاد و پالایش نفت لاوان به ترتیب بیشترین اثر افزایشی در شاخص بورس را از خود به جای گذاشتند.
به گزارش فارس، گرچه عمده سهام موجود در بازار به نقطه ارزنده رسیده‌اند و یکی از سیاست‌های دولت تقویت بازار سرمایه است اما در عین حال نباید از ریسک و نوسان در این بازار غافل شد و قبل از معامله باید مطالعه، مشورت و تحلیل در مورد بازار صورت گیرد.
دیدگاه شما