آشنایی با معاملات ابزار مشتقه

یکپارچگی بورس‌‌‌ها ضرورت بازار سرمایه ایران

گسترش و تعدد بورس‌‌‌ها امروزه به حدی رسیده که با توجه به جایگاه حاکمیتی ناظر بازار سرمایه نه تنها رقابت میان بورس‌‌‌ها را بی‌معنی کرده، بلکه صرفه‌جویی نسبت به مقیاس را به لحاظ تعدد بازار‌‌ها برای یک ابزار همگن تهدید کرده است.

به گزارش فارس، توسعه بازار سرمایه ایران و سر بیرون آوردن چندین بورس مختلف پس از تصویب قانون اوراق بهادار در اول آذر ماه 1384 بستر لازم برای ایجاد و گسترش ابزارهای مالی و بدهی مختلف را در بازارهای مالی ایران ایجاد کرده است.

این گسترش اما امروز به حدی رسیده که با توجه به جایگاه حاکمیتی ناظر بازار سرمایه نه تنها رقابت میان بورس‌‌‌ها را بی‌معنی کرده، بلکه صرفه‌جویی نسبت به مقیاس را به لحاظ تعدد بازار‌‌ها برای یک ابزار همگن تهدید کرده است.

واکنش‌‌ها نسبت به راه‌اندازی بورس آتی ارز میان بورس کالا و بورس اوراق بهادار تهران و یا انتشار انواع اوراق مشارکت و تخصیص اوراق بدهی از جمله اوراق اسناد خزانه اسلامی در فرابورس با بورس تهران از جمله این چالش‌‌ها است.

چالشی که هم اکنون با پذیره‌نویسی نخستین صندوق سرمایه‌گذاری اوراق گواهی سپرده طلا در بورس کالا محل مناقشه بسیاری از کارشناسانی شده که معتقدند این ابزار‌‌ها باید در بورس اوراق بهادار پذیره‌نویسی و معامله شوند.

بورس اوراق بهادار تهران پیش‌تر در گزارشی تحقیقی عنوان کرده بود که تلفیق بازارهای اوراق بهادار یکی از مهم‌ترین تغییرات در بازار مالی جهانی و به عنوان سندی از جهانی‌سازی اقتصادها، به حساب می‌آید.

شرکتی‌شدن بورس‌های اوراق بهادار بسیاری از موانع فرهنگی، اقتصادی و حقوقی را با هدف توسعه‌ شرکت‌های جدید برای مدیریت بر چندین بازار اوراق بهادار به‌طور همزمان برطرف کرده است.

تلفیق بورس‌‌‌ها با پیشرفت‌ فناوری اطلاعات به توسعه‌ کسب و کار‌‌ها و حرکت به سوی بین‌المللی‌ شدن کمک زیادی کرد. نگاهی به روند جهانی این فرایند نشان می‌دهد که موضوعات مرتبط با افزایش رقابت‌پذیری و کاهش هزینه‌های عملیاتی، بسیاری از بورس‌‌‌ها به ویژه بورس‌های توسعه‌یافته را به ادغام یکدیگر سوق داده است.

همچنین بورس‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه پس از ادغام‌ درون مرزی، به سوی ادغام و تملیک در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی حرکت کرده‌اند.

در این ارتباط علی اسلامی بید گلی، عضو کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری گفت: تعدد بورس‌‌‌ها در بازار سرمایه ایران چیزی نیست که در دنیا تجربه نشده باشد. در ایالات متحده آمریکا هم زمان که سهام شرکتی در بورس نیویورک معامله می‌شود، در بورس نزدیک نیز این سهام قابلیت معامله خواهد داشت.

این در حالی است که شرکت‌های با پیشینه قدیمی و استوارتر اغلب در بورس نیویورک قرار دارند و یا به‌طور همزمان در هر دو بازار پذیرش شده‌اند.

جالب این‌که از نظر حاکمیت شرکتی نیز ترکیب مدیریت این شرکت‌ها یکسان است.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان این‌که در ایران با رقابت و دخالت بورس‌‌ها در فرایند یکدیگر مواجه هستیم، عنوان کرد: در بورس‌هایی همچون بورس اوراق لندن در حالی انواع سهام و اوراق بهادار معامله می‌شود که در بورس کالای این بازار تنها انواع کالا و ابزارهای مشتقه کالایی معامله می‌شوند که حتی گاهی اوراق معاملات بازار مشتقه این بازار با اعتراض از سوی معامله‌گران بورس اوراق بهادار لندن مواجه می‌شود.

وی با بیان این‌که آسیب‌شناسی ادغام و یکپارچگی بورس‌‌‌ها نیازمند کار کارشناسی و تحقیق بیش‌تری است، گفت: به‌طور طبیعی باید ابزارهای مالی نقد شونده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس انجام شوند.

اسلامی بیدگلی تسریع در خلق ابزارهای مالی و بروز خلاقیت‌ها در کنار افزایش دقت در تعریف ابزارهای مالی نوین را از مزایای ادغام بورس‌‌‌ها دانست و گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی از بازار فیزیکی داد و ستد کالا مجزا بوده و با اوراق بهادار سروکار دارند.

گرچه به دلیل وجود سازمان‌های حاکمیتی رقابت میان ارکان معنایی ندارد، اما ایجاد رقابت مصنوعی با ایجاد و تعدد ابزارهای مالی مختلف در بورس‌های متعدد مزیت لازم را برای بازار سهام کم عمق کشور ایجاد نمی‌کند.

در گزارشی که پیش از این از سوی مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس و اوراق بهادار تهران منتشر شده، با اشاره به مزایا و معایب ادغام بورس‌‌‌ها آورده است که ادغام بورس‌‌ها از مزایای مختلفی برای کشور‌‌ها از جمله صرفه‌جویی نسبت به مقیاس عملیاتی و صرفه‌جویی نسبت به مقیاس معاملاتی در بازار‌های مالی را به همراه دارد.

با ادغام بورس‌‌‌ها عملیات مربوط به معاملات، نظارت و پشتیبانی سایر فعالیت‌ها تجمیع می‌شود، در نتیجه هزینه‌های نرم افزاری، سخت‌افزاری و استهلاک تجهیزات مرتبط با عملیاتی و معاملات کاهش می‌یابد و به نوعی صرفه‌جویی نسبت به مقیاس حاصل می‌شود.

همچنین با ادغام چند بورس و استفاده از طرح مشترک معاملاتی، حجم سرمایه‌گذاری بر روی سیستم‌های معاملاتی کاهش می‌یابد.

به‌طور معمول بورس‌‌ها هزینه‌های قابل توجهی را برای توسعه، بروز رسانی و عملیات جاری سیستم معاملاتی می‌پردازند که با ادغام، این نوع هزینه‌ها به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.

با یکپارچه‌سازی بورس‌‌ها امکان تصمیم‌گیری برای خرید یا به‌کار‌گیری نرم افزار‌‌ها و سخت‌افزارهای بازار اوراق بهادار با بوروکراسی کم‌تر و سرعت عمل بیش‌تری فر اهم می‌شود.

همچنین با کاهش هزینه‌های یاد شده احتمال کاهش کارمزد‌های مرتبط با معاملات سرمایه‌گذاران، کارمزدهای حق درج، حق پذیرش و عضویت سالیانه ناشران و هزینه‌های دسترسی به سیستم معاملاتی، عضویت در بورس‌ها، پاسخگویی به الزامات نظارتی و معاملاتی کارگزاران وجود دارد. یکپارچگی بورس‌‌ها دسترسی سرمایه‌گذاران به ابزارهای مالی و تنوع‌سازی کم هزینه پرتفوی سرمایه‌گذاری را تسهیل می‌کند و بر منافع نهایی سرمایه‌گذار تأثیر مثبت دارد.

یکی از معیارهای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و به‌طور خاص سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری بلندمدت و مطمئن، عمق بازار اوراق بهادار است. با ادغام بورس‌ها، ارزش بازار و تعداد اوراق بهادار قابل معامله و در نتیجه عمق بازار افزایش می‌یابد و این موضوع موجب بهبود رتبه جهانی بورس که اثر مستقیمی بر جذب سرمایه‌گذاران خارجی خواهد داشت، می‌شود.

تجمیع بازار‌‌ها در یکدیگر علاوه بر بهبود رتبه جهانی منجر به سهولت آشنایی سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی با بازار خواهد شد.

در ضمن افزایش تعداد سرمایه‌گذاران و ورود منابع مالی از داخل و خارج به افزایش نقدشوندگی بازار و در نتیجه افزایش شفافیت و کارایی بازار کمک خواهد کرد.

یکپارچه‌سازی بورس‌‌ها منافع با اهمیتی را نیز برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاران پس از ادغام بورس‌‌ها فرصت انجام معامله ابزارهای مختلف مالی در یک بازار متمرکز را با دسترسی آسان تر و هزینه‌های معاملاتی پایین تر به دست می‌آورند.

سرمایه‌گذاران با داشتن انتخاب‌های گسترده از ابزارهای مالی می‌توانند ریسک معاملات خود را کاهش دهند.

همچنین با ادغام بورس‌هایی که معاملات سهام و مشتقات را با هم برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده‌اند، امکان تجمیع حساب عملیاتی مشتریان برای تسویه و پایاپای قرارداد‌های آتی و اختیار معامله فراهم می‌شود در نتیجه اعتبار تخصیص داده شده به مشتری در یک حساب متمرکز آشنایی با معاملات ابزار مشتقه می‌شود و مشتری می‌تواند موقعیت‌های بیش‌تری را اتخاذ کند.

نمونه این موضوع ادغام بورس کالای شیکاگو و بورس اختیار معامله و آتی شیکاگو است. تجمیع اعتبار‌‌ها در یک حساب موجب کاهش مجموع وجه تضمین اولیه سرمایه‌گذاران و افزایش حجم معاملات در بازار ابزارهای مشتقه شده است.

مطابق با این گزارش، در مورد معایب ادغام بورس‌‌ها نیز باید گفت: هزینه‌های یکسان‌سازی بسترهای معاملاتی میان بورس‌های سهام و ابزار مشتقه و پیچیدگی مربوط به آن از جمله مشکلات ادغام بورس‌‌ها شمرده می‌شود.

این امر به ویژه در مواردی که اعضای معامله گر یک بورس تمایلی به حضور در معاملات بورس دیگر ندارند، نمود بیش‌تری می‌یابد. همچنین در مواردی که ادغام میان بورس‌های فراملی انجام شود وجود مقام ناظر و مقررات نظارتی متفاوت می‌تواند پیچیدگی مربوط به ادغام آشنایی با معاملات ابزار مشتقه را افزایش دهد.

دارایی های مالی مشتقه

دارایی های مالی به عنوان دارایی های نامشهود طبقه بندی می شوند‌. مالکیت دارایی نامشهود با انتشار یکی از دارایی های مالی،در قالب ابزار سرمایه ای یا ابزار استقراضی تامین مالی می شود.افراد با دریافت انواع اوراق سهام یا انواع اوراق قرضه صاحب بخشی از سرمایه شرکت ها و عواید حاصل از فعالیت شرکت ها می شوند.
علاوه بر این دارایی ها، دارایی های مالی دیگری نیز وجود دارد که مشتق شده از دارایی های مالی می باشند.بهای این گونه قرارداد ها از بهای آن دارایی مالی، گرفته شده است و از این رو به این قرارداد ها اوراق مشتقه گفته می شود.
این ابزار ها امکان کنترل ریسک سقوط ارزش بازار دارایی های مالی(سهام و اوراق قرضه) یا امکان مقابله با خطر انتشار را به ناشر اوراق سرمایه گذار می دهد.

اختیار معامله:

توافقی است بین واگذار کننده و تحصیل کننده ی حق خرید یا فروش دارایی تعهد شده؛ بدین صورت که دارنده اختیار حق خرید یا فروش دارایی خاصی را با قیمت مشخصی و در تاریخ معینی در زمان آینده خواهد داشت.
هنگام انعقاد قرارداد نوع دارایی و قیمتی که با آن در تاریخ مشخصی از آینده، اختیار معامله انجام شدنی خواهد بود، در قرارداد ذکر می شود. قیمت مزبور را قیمت توافقی می گویند. دارنده ی اختیار معامله نیز در قبال اختیار باید بهایی بپردازد، که قیمت اختیار نامیده می شود.

اختیار خرید:

دارنده اختیار می تواند در قبال ارائه اختیار در تاریخ مشخصی از آینده سهام خاصی را با قیمت توافقی خریداری کند. بطور مثال فرض کنید اختیار سهامی را برای ۵ ماه آینده تحصیل نموده اید. قیمت جاری سهام در بورس معادل ۳۸۰۰ ریال است. قیمت توافقی ۶۰۰۰ ریال و قیمت اختیار خرید نیز ۵۰۰ ریال می باشد، بنابراین شما می توانید ۵ ماه بعد اختیار خود را اعمال نمایید. اگر قیمت سهام در ماه پنجم به ۷۰۰۰ برسد، شما قطعا اختیار خرید خود را اعمال خواهید کرد زیرا قیمت توافقی ۱۰۰۰ ریال کمتر از قیمت جاری می باشد و حتی با در نظر گرفتن ۵۰۰ ریال قیمت اختیار، باز هم ۵۰۰ ریال سود ناشی از اعمال خرید هر سهم می باشد. بر عکس اگر قیمت در ماه پنجم به ۵۰۰۰ ریال برسد، روشن است از اختیار خود صرفنظر کرده، با مراجعه به بورس سهام مورد نظر خود را خواهید خرید. البته در این حالت زیانی معادل قیمت اختیار را نتیجه خواهید گرفت.

اختیار فروش:

دارنده اختیار فروش می تواند در قبال ارائه اختیار، در تاریخ مشخصی از آینده سهام خاصی را با قیمت توافقی به فروش برساند. به طور مثال؛ فرض کنید اختیار فروش سهامی را با قیمت توافقی ۷۰۰۰ ریال در قبال پرداخت قیمت اختیار معادل ۵۰۰ ریال تحصیل نموده اید و اختیار فروش در ۵ ماه دیگر قابل اعمال است‌. حال اگر در ماه پنجم قیمت سهام به ۷۵۰۰ ریال برسد، مسلما به بازار مراجعه کرده، سهامتان را در آنجا بفروش می رسانید ولی اگر قیمت سهام در تاریخ اعمال خرید، به ۶۰۰۰ برسد، اختیار را اعمال نموده، سهام را با قیمت توافقی ۷۰۰۰ ریال به فروش رسانده، سودی معادل ۱۰۰۰ ریال کسب خواهید کرد و با در نظر گرفتن ۵۰۰ ریال قیمت اختیار باز هم ۵۰۰ ریال سود نصیبتان خواهد شد.

قرارداد آتی:

عبارتست از توافق طرفین قرارداد برای انجام معامله در تاریخ مشخصی از آینده که مقدار کالا و قیمت آن نیز در قرارداد مشخص می گردد. در این قرارداد طرفین بر اساس میزان شناخت شخصی و بر اساس نیاز ها و خواسته های خود، قرارداد را تنظیم می کنند.
قرارداد آتی خرید این امکان را می دهد که در تاریخ مشخصی از آینده، دارایی خاصی را با قیمت توافق شده ی هنگام قرارداد خریداری نماییم. قرارداد آتی فروش نیز در مقابل امکان فروش دارایی خاصی را در تاریخ مشخصی از آینده و به قیمت قرارداد می دهد.

پیمان آتی:

نوعی قرارداد آتی است که از طریق نهادهای واسطه با با عنوان موسسات پایاپای انجام می گیرد و بر عکس قرارداد آتی ، طرفین مستقیما با یکدیگر در ارتباط نیستند، لذا ریسک کمتری را نیز در مقابل خواهد داشت. در این قرارداد خریدار و فروشنده باید مبلغی را تحت عنوان ودیعه برای تضمین اجرای قرارداد نزد موسسات پایاپای پرداخت کنند. امروزه پیمان آتی روی انواع اوراق بهادار از قبیل اوراق قرضه ، اوراق خزانه، اوراق تجاری، گواهی سپرده بانکی و همچنین روی انواع شاخص ها انجام می گیرد.
پیمان آتی در بورس عمدتا روی دارایی هایی من جمله، نرخ ارز، نرخ سود و شاخص سهام منعقد می گردد.

اشتراک این مطلب

https://exirise.com/wp-content/uploads/2020/06/margin-trading-300x225-1.png 225 300 ExConvHs3574Izp https://exirise.com/wp-content/uploads/2022/05/Name-Gold.png ExConvHs3574Izp 2020-06-06 17:01:23 2020-09-15 16:49:47 دارایی های مالی مشتقه

دیدگاه خود را ثبت کنید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

جستجو در محتوای وب سایت :

1401.08.22 📊 #پایش_بازار ⬅️ شاخص کل: 1,419,160 (-6,938) -0.49% ⬅️ شاخص هم وزن: 401,827 (-81) -0.02% ⬅️ ارزش معاملات: (3.9T) ⬅️ حجم معاملات خرد: (8.6B) ⬅️ تعداد معاملات خرد: (542.3K) ⬅️ ارزش بازار: (5,252.5T) ☑️ تعداد کل نماد: (733) 🟢 تعداد مثبت: 277 (%38) 🔴 تعداد منفی: 456 (%62) 🔼 تعداد صف خرید: 83 (%11) […]

1401.08.18 ✅ #ثبهساز 💢 برگزاري مناقصه مشارکت در ساخت پروژه مسکونی پروژه زیتون به مساحت 1000 متر مربع و مساحت قابل احداث 3282 متر مربع در تهران ✅ #دحاوی افزایش تقاضا و بازگشت مجدد به محدوده ۸۰۰ تومان رعایت حد ضرر ✅ #قاسم با حجم ۲۱ میلیون در سقف روزانه و رشد بیش از ۸۵ […]

1401.08.11 ✅ #دحاوی حفظ حمایت محدوده ۷۵۰ تومان و صف خرید ، رعایت حد ضرر 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 734 🟢 تعداد مثبت: 345 (%47) 🔴 تعداد منفی: 389 (%53) 🔼 تعداد صف خرید: 61 (%8) 🔽 تعداد ️صف فروش: 49 (%7) 🟩تعداد نماد اختلاف مثبت: 487 🟥تعداد نماد اختلاف منفی: 247 ⬆️ارزش […]

1401.08.04 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 740 🟢 تعداد مثبت: 73 (%10) 🔴 تعداد منفی: 667 (%90) 🔼 تعداد صف خرید: 24 (%3) 🔽 تعداد ️صف فروش: 206 (%28) 🟩تعداد نماد اختلاف مثبت: 154 🟥تعداد نماد اختلاف منفی: 586 ⬆️ارزش خرید حقوقی ها: 1,032 میلیارد ⬇️ارزش فروش حقوقی ها: 340 میلیارد 🔼ارزش خرید حقوقی […]

1401.07.26 ✅ #دانا بازگشایی با بیش از ۹۰ درصد رشد از زمان تحلیل و بعد از اعمال افزایش سرمایه ، دقت و رعایت حد ضرر 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 736 🟢 تعداد مثبت: 346 (%47) 🔴 تعداد منفی: 390 (%53) 🔼 تعداد صف خرید: 65 (%9) 🔽 تعداد 🟩تعداد نماد اختلاف مثبت: 342 […]

1401.07.20 ✅ #دانا حجم معاملات حدود ۳۰ میلیون سهم در آستانه صف خرید با رشد ۸۰ درصد بعد از افزایش سرمایه دقت به رعایت حد ضرر 1401.07.19 ✅ #دانا افزایش حجم معاملات تا ۴۷ میلیون سهم و رشد بیش از ۷۵ درصد رعایت حد ضرر ✅ #غپینو ادامه روند مثبت در آستانه صف خرید ✅ #دلقما […]

1401.07.12 ✅ #ملت با افزایش حجم ۱۳ میلیون در محدوده مثبت ۳ درصد 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 737 🟢 تعداد مثبت: 259 (%35) 🔴 تعداد منفی: 478 (%65) 🔼 تعداد صف خرید: 53 (%7) 🔽 تعداد 🟩تعداد نماد اختلاف مثبت: 389 🟥تعداد نماد اختلاف منفی: 348 ⬆️ارزش خرید حقوقی ها: 455 میلیارد ⬇️ارزش […]

دسترسی سریع

اخبار و آموزش ها :

(49) (130)

گروه مشاوره و سرمایه گذاری پایا سرمایه اکسیر در سال ۱۳۹۶ با هدف ایجاد تحولی مناسب، در راستای ارائه خدمات نوین و استاندارد در حوزه معاملات بورس اوراق بهادار و انرژی تاسیس گردیده و همواره توسعه کمی و کیفی فعالیت هایش را سرلوحه برنامه های مشتری مداری خود قرار داده است.
شماره ثبت ۵۹۶۱۰۷

آدرس و اطلاعات تماس :

نمادهای اعتماد الکترونیکی :

به دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا و حفظ سلامتی شما که بیش از هرچیزی برای ما اهمیت دارد تا اتمام دوره قرنطینه از ارائه خدمات بصورت حضوری معذور هستیم و کلیه خدمات آشنایی با معاملات ابزار مشتقه کاملا مجازی ارائه خواهد شد . با اپراتور شرکت و در صفحه اصلی سایت قسمت چت انلاین با ما در ارتباط باشید.

ابزارمالی چیست؟

ابزار مالی هر نوع دارایی قابل معامله، مانند پول نقد، ملک، برگه سهام، اوراق بهادار، سند رسمی یا قانونی مانند و اوراق قرضه که ارزش مبادله‌ای داشته باشند، اطلاق می‌گردد. بر پایه استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی ابزارهای مالی به دو گروه تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از: ابزارهای مشتقه و ابزارهای نقد. با گروه مشاوران خبره کسب و کار ایرانیان جهت آشنایی بیشتر با زیرمجموعه ابزارهای مشتقه(اختیارات متعارف و اختیارات نامتعارف) همراه شوید.

ابزار مشتقه ابزاری است که ساختار پرداخت و ارزش آن از ارزش دارایی پایه و شاخص‌های مربوطه اتخاذ می‌شود. این ابزار به دارنده آن اختیار یا تعهد خرید یا فروش یک دارایی معین را می‌دهد و ارزش آن از ارزش دارایی مربوطه مشتق می‌شود. انواع مشتقات (سو‌آپ ها، قراردادهای آتی، اختیار معامله و پیمان آتی) به‌واسطه شیوه‌ای که در بازارها معامله می‌گردند (اوراق مشتقه فرابورس و اوراق مشتق مبادله‌ای) تمیز داده می‌شوند.

اختیارات(Option)

قراردادهای اختیار از قرن‌ها پیش شناخته‌شده است. پيشرفت در مهندسی مالی از اوایل دهه 1980 به‌طور چشمگير در رشد اختیارها که ابزارهای انعطاف‌پذیر و همه‌جانبه هستند، نشان داده‌شده است. اهمیت اختیارهای مالی از دهه 1970 به بعد است که با انتشار مقاله منسجم از بلک و شولز در اواخر سال 1973 که در مجله اقتصاد سیاسی ظاهر شد، است. بورس اختیار معامله شیکاگو در سال ۱۹۷۳ تأسیس شد و با راه‌اندازی نظامی که از فرم استاندارد استفاده می‌کرد فعالیت‌های تجاری و علاقه‌مندی دانشگاهی به این موضوع از این تاریخ پرداخته است. امروزه بسیاری از قراردادهای اختیار در شکل‌های استاندارد ایجادشده است و در بورس‌های اختیار نظام‌یافته معامله انجام می‌شود. اصطلاح “اختیارات نامتعارف” توسط مقاله مارک روبینشتاین در سال 1990 منتشر شد.

مفهوم اختیارات

اختیار معامله به خریداران حق خرید یا فروش دارایی پایه یا ابزار مالی با یک قیمت اعمال معین و در یک تاریخ خاص را می‌دهد ولی خریدار در اجرای آن تعهد ندارد. فروشنده نزد کارگزاری برای انجام کامل معامله (خرید یا فروش) اگر خریدار خواهان اعمال باشد تعهد می‌دهد. اختیاری که به دارندگان اجازه می‌دهد که دارایی را به قیمت مشخص خریداری کند اختیار خرید نامیده می‌شود. اختیاری که به دارندگان اجازه می‌دهد که دارایی را به قیمت مشخص به فروش برساند اختیار فروش نامیده می‌شود. با بالا رفتن تقاضاي سرمایه‌گذاری و مديريت ريسك با استفاده از آن، حجم معاملات آن در دهه 80، از حجم معاملات سهام پيشي گرفت كه اين واقعيت، ميزان پاسخگويي اختیارات به نيازهاي بازارهاي مالي را نمايان ساخت.

اختیارات زیرمجموعه دسته وسیع‌تر قراردادهای دعاوی احتمالی (ابزارهای مالی که عایدی آن‌ها بستگی به عایدی بعضی دارایی‌های پایه دیگر دارد) هستند؛ بنابراین برای اختیارات سهام خرید یا فروش یک واحد از سهام یک شرکت از بین سایر چیزها، به ارزش بازار سهام بستگی دارد. شاید اختیارها متداول‌ترین نوع از ادعاهای احتمالی باشند که دیده‌شده‌اند. ارزش اختیارات تابع پارامترهای ازجمله ارزش دارايي پايه (ازجمله سهام، كالا، ارز، نرخ بهره و شاخص سهام)، نوسانات آن، تاريخ سررسید و سطح پوشش آن است. تعامل تمامي اين پارامترها باعث پيچيدگي در فراگيري، كنترل و معامله اختیار می‌شود، به‌طوری‌که بدون بهره‌گیری از نرم‌افزارهای حل مدل‌های قیمت‌گذاری حاوي معادلات نسبتاً پيچيده رياضي، عملاً كار با اختیار امکان‌پذیر نيست. در معاملات اختیار، قابلیت‌ها و كاربردهاي متنوع و منحصربه‌فرد اختیار به‌عنوان يك ابزار قدرتمند در كنترل ريسك سرمایه‌گذاری و ايجاد سودآوري در شرايط مختلف نوسانات بازار (صعودي، نزولي و حتي راكد) بررسي می‌شود.

اهمیت اختیارات

مانند سایر ابزارهای مالی، قراردادهای اختیار نیز در بازارهای سازمان‌یافته مثل بورس سهام فیلادلفیا، بورس اختیارهای شیکاگو (CBOE) یا LIFFE مبادله می‌شوند اما می‌بایست میان این اختیارها و سایر اختیارهای خارج از بورس تمایز قائل شد. چون اختیارهای خارج از بورس قراردادهای سفارشی بین سرمایه‌گذاران هستند (ممکن است یک واسطه مالی خودش طرف قرارداد واقع گردیده باشد) از این منظر این قراردادها چون در آشنایی با معاملات ابزار مشتقه پاسخ به نیاز خاصی طراحی‌شده‌اند ممکن است با شرایط پیچیده‌ای روبرو شوند و قیمت بازار برای آن‌ها مشاهده نشود بر این اساس طرفین می‌بایست به توافقی درباره ارزش‌گذاری این قراردادها برسند و فرصت‌های آربیتراژ را از بین ببرند (قیمت عادلانه). پیچیده‌تر بودن اختیارات نامتعارف نسبت به اختیاراتی که در مبادله به فروش می‌رسند (اختیارات متعارف) و طراحی آن برای بازار خارج از بورس موجب شده است که توجه محققان را به خود جلب کند.

انواع اختیارات

قراردادی که بر اساس آن خریدار اختیار معامله این حق را پیدا می‌کند که مقدار مشخصی از دارایی پایه را با مبلغ مشخصی در زمان مشخصی در آینده از فروشنده اختیار معامله خریداری نماید و یا به او بفروشد. این نوع قرارداد به‌طورکلی شامل اختیار خرید(call option) و اختیار فروش(put option) است که در هر مورد یک خریدار و یک فروشنده وجود دارد. خریدار اختیار در قرارداد اختیار خرید، صاحب این حق خواهد شد که در آینده کالایی را از فروشنده اختیار خریداری کند. فروشنده اختیار نیز متعهد می‌شود که بر اساس همین قرارداد، کالا را در زمان مشخص‌شده در صورت اعمال خریدار تحویل نماید.

حد سود و زیان در قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش نشان می‌دهد که خریداران اختیار معامله می‌توانند به‌صورت نامحدود سود کنند اما ضرر آن‌ها از یک حد مشخصی تجاوز نمی‌کند یعنی خریداران ضرر خود را محدود می‌کنند. در طرف مقابل فروشندگان سود محدود و زیان نامحدود خواهند داشت. سبک اعمال در قراردادهای اختیار معامله به دو صورت انجام می‌شود. اگر قرارداد در تاریخ سررسید اعمال شود درواقع سبک اعمال آن از نوع اروپایی است اما اگر در هرزمانی قبل از سررسید امکان اعمال وجود داشته باشد سبک آن از نوع آمریکایی است.

اختیارات نامتعارف(Exotic Option)

بعدازآن که درک درستی نسبت به اختیارات متعارف یافتیم لازم است به اختیارات نامتعارف به عنوان ابزارمالی در بازار خارج از بورس نیز پرداخته شود. اختیار متعارف و نامتعارف هردو ایده داشتن حق خرید یا فروش دارایی در آینده رادارند، اما سرمایه‌گذاران با استفاده از اختیارنامتعارف سود را به‌طور قابل‌توجهی متفاوت می‌کنند این بر اساس اقتضای بازار خارج از بورس است. اختیارات نامتعارف همان اختیار معاملات اروپایی و آمریکایی هستند اما در آن‌ها شرط یا شرایطی جدیدی لحاظ می‌شود که موجب رونق بیشتر این اختیارات در خریدوفروش‌ها می‌شود. به‌سادگی، یک اختیار نامتعارف، هر نوع اختیاری غیر از خریدوفروش‌های استاندارد در مبادلات عمده است.

اختیارات نامتعارف خود انواع مختلفی دارد:

1-اختیارات قیمت گزینی :سرمایه‌گذار به اعمال حق خود در طول عمر اختیار می‌پردازد اما در اختیارات متعارف این حق در زمان انجام قرارداد رخ می‌دهد.

2-اختیارات مانع: بازده بستگی به این دارد که آیا دارایی اساسی به بازه تعیین‌شده رسیده است یا خیر؟ و این حق خرید اساسی در یک قیمت اعمال از پیش تعیین‌شده تنها زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت به مانع موردتوافق رسیده باشد که این همان چیزی است متفاوت از اختیارات متعارف که می‌تواند در هر قیمت پایین‌تر از قیمت اعمال رخ دهد (خریداری کند).

3-اختیارات آسیایی: گزینه مناسبی برای کاهش نوسانات مربوط به سرمایه‌گذاری هستند.

تفاوت نهایی بین اختیارهای نامتعارف و متعارف مربوط به نحوه تجارت آن‌ها است. اختیارهای متعارف شامل خریدوفروش‌ها است و می‌تواند در مبادلات عمده مانند کبو(The Cboe) در شیکاگو یافت شوند.

آشنایی با معاملات ابزار مشتقه

به هر محل فیزیکی یا غیر فیزیکی که داخل آن داد و ستد انجام شود، بازارهای سرمایه و مالی گفته می شود.
اوراق بهادار نوعی ابزار مالی محسوب می شود که از ارزش مالی برخوردارند و حقوقی مالی برای مالک خود ایجاد می‌کنند.

در این مقاله به معرفی و بررسی انواع اوراق بهادار خواهیم پرداخت.

به هر محل فیزیکی یا غیر فیزیکی که داخل آن داد و ستد انجام شود، بازارهای سرمایه و مالی گفته می شود. در حقیقت از ساده ترین بازارهای محلی تا بازار سهام و اوراق، همگی بازارهای مالی یا Financial market هستند. همچنین بازارهای مالی شامل بازار پول، بازار اوراق بهادار، بازار مبادلات ارزی، بازار طلا و بازار بورس می شود.

• مفهوم و تفاوت بازار پول و بازار سرمایه:

بازار پول بازاریست که اشخاص حقیقی و حقوقی، شرکت ها و بنگاه های تجاری با استفاده از ابزاری مانند سپرده، وام وثیقه، حواله، برات(سند اقتصادی) و . اموال خود را رد و بدل می کنند و این بازار مقدار و سرعت نقدشوندگی خیلی بالایی دارد. بازار سرمایه بازار بورس اوراق بهادار است.

بازار پول مدت زمان ثابت و مشخصی دارد و قراردادی است، مثلا ممکن است افراد قراردادهای یکساله تا چندساله داشته باشند. در این بازار وثیقه، وام، حواله و برات استفاده می شود. ولی در بازار سرمایه خرید و فروش کوتاه مدت تا بلند مدت است و مدت مشخصی ندارد. ابزار کار در این بازار اوراق بهادار، سهام و انواع آن است.

• بازار مبادلات ارزی:

بازار خرید و فروش ارزهای خارجی و داخلی، مانند بازار فارکس، بازار ارزهای رمز نگار یا دیجیتال

این بازار مانند سهامداریست، در بازر بورس صندوق طلا یا صندوق سکه خرید و فروش می شود. به جای خرید طلا یا سکه در بازار که کارمزد و مالیات و ارزش افزوده بالایی دارد که در واقع در زمان خرید آن نزدیک 17% در ضرر خواهید بود، می توانید با خرید صندوق طلا یا سکه به هر مقدار مورد نیاز، کارمزد کمتری بپردازید.

• انواع صندوق های طلا و سکه:

_ صندوق سکه طلا گوهر

_ عیار (صندوق سکه پشتوانه طلای مفید)

_ زر (صندوق سکه پشتوانه سکه طلای زر)

• اوراق بهادار چیست و انواع آن کدامند؟

اوراق بهادار نوعی ابزار مالی محسوب می شود که از ارزش مالی برخوردارند و حقوقی مالی برای مالک خود ایجاد می‌کنند. که بسته به موقعیت و مالکیت شخص دارنده به چند دسته اوراق بدهی یا اوراق قرضه، اوراق صاحبان سهام مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه یا اوراق مشارکت، مشتقات یا ابزار مشتقه، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک تقسیم می گردد؛ که هر کدام ارزشی مالی برای مالک خود به همراه دارند.

در ذیل توضیح مختصری در مورد هر نوع اوراق بهادار ارائه شده است، برای اطلاعات بیشتر و به وبلاگ بورس کست مراجعه کنید.

_ اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقیست که شرکت صادر کننده متعهد است در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را در دوره‌های مشخص به او پرداخت کند و در نهایت در زمان فرا رسیدن سررسید نیز اصل مبلغ دریافتی تسویه می شود.

_ سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام یکی از مهمترین و متداول‌ترین انواع اوراق بهادار است و بیشتر حجم معاملات در بازار بورس به سهام تعلق دارد. این اوراق ریسک بیشتری نسبت به اوراق بدهی دارد ولی از طرفی بازدهی بیشتری نیز برای سرمایه گذار به دنبال خواهد داشت. سهام انواع مختلفی دارد، از جمله:

سهام عادی که در بازار بورس تهران خرید و فروش می شود.

سهام ممتاز نوعی سهم است که سود مشخصی دارد.

سهام جایزه در زمان افزایش سرمایه شرکت به سرمایه گذار تعلق می گیرد که به صورت سهام اسمی در نظر گرفته می شود.

حق تقدم نیز سهامی به قیمت ارزش اسمی است که در زمان افزایش سرمایه شرکت به سرمایه گذاران پیشین پیشنهاد داده می شود.

برای آشنایی با میزان ریسک پذیری کلیک کنید.

_ اوراق مشتقه به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر در بازاری که معاملات آن بر اساس یک کالای فیزیکی یا دارایی پایه صورت می‌پذیرد کاربرد دارد و به طور کلی چهار نوع اوراق بهادار مشتقه اصلی داریم:

قراردادهای اختیار معامله

_ اوراق مشارکت بازدهی تضمین شده ای دارند و بنابراین هیچ گونه ریسکی را متوجه سهامدار نمی کند، در حقیقت اوراق مشارکت اوراقیست که بیانگر مشارکت دارنده آن در یک طرح است و سود اوراق مشارکتی که در کشور منتشر می شود توسط بانک ها و موسسات مالی معتبر و یا دولت تضمین می شود، بنابراین خریدار این اوراق اطمینان دارد که در سررسید های مشخص سود تعهد شده را دریافت می کند.

مشاوران بورس کست با بهره گیری از آخرین دانش روز بازارهای سرمایه به صورت آنلاین و بدون نیاز به مراجعه حضوری آماده پاسخ گویی به سوالات شما هستند تا شما دوستان بتوانید به راحتی در هر زمان از هرکجا و با هر دستگاهی به سود مورد نظر خود برسید.

ابزار مشتقه چیست و چگونه ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد؟

ابزار مشتقه (Derivative) اوراق معاملاتی هستند که به شما امکان می‌دهند ریسک سرمایه‌گذاری خود را بسیار کاهش دهید. با استفاده از ابزار مشتقه شما می‌توانید با هزینه اندکی به‌نوعی سرمایه‌گذاری خود را بیمه کرده و سود قطعی از آن بردارید.

نوع دیگری از ابزار مشتقه هم وجود دارد که ریسک شما را کاهش نمی‌دهد اما میزآن‌سود شما را بدون تغییر میزان ریسک، چندین برابر می‌کند. البته توضیح هرکدام از این‌ها خود مقاله مجزایی می‌خواهد.

درهرحال ما در این مقاله به‌صورت مختصر به معرفی ابزار مشتقه و انواع آن می‌پردازیم.

ریسک و سود، دو موجود جدانشدنی

نمی‌دانم چقدر کلا با بازار و بازارهای سروکار داشته‌اید؛ اما اگر داشته‌اید به‌احتمال‌زیاد می‌دانید که یک اصل خلل‌ناپذیر در بازار وجود دارد، آن هم این است که ریسک بالا با سود بالا همراه است و برای گرفتن سود بیشتر باید بیشتر هم ریسک کرد.

این‌یک اصلی کلی هر بازاری است. مهم نیست بازار سرمایه باشد یا بازار طلا و دلار یا برنج. کسی که می‌خواهد سود بیشتری در یک‌زمان مشخص ببرد، باید ریسکش را هم بپذیرد؛ یعنی بپذیرد که احتمال ضرر کردن هم بالاست.

قیمت‌ها در ابزار مشتقه

در کل چه در بازار مالی و چه در بازار کالاها قیمت‌ها بر پایه دو چیز تعیین می‌شوند. یکی ارزش اولیه و ذاتی متاع مورد معامله و دیگری میزان عرضه و تقاضای آن است.

مثلا در بازار سهام هنگامی شرکتی با‌عرضه اولیه می‌خواهد وارد بازار بورس شود، ارزش اولیه سهام ‌آن را بر پایه ارزش اسمی شرکت، دارایی‌ها و سودآوری آن معین می‌شود.

بعدا هم که شرکت وارد بازار بورس شد قیمت سهم آن با‌ عرضه و تقاضا تعیین می‌گردد. در این عرضه و تقاضا، ارزش ذاتی هم اهمیت دارد. ارزش ذاتی هم رقمی است که معامله‌گران بازار حاضر هستند برای سهام آن شرکت بپردازند.

در این میان هم اگر گزارش‌های مالی شرکت منتشر شود یا هر خبر دیگری که مربوط به کارایی و سودآوری شرکت است بیاید، قیمت معاملاتی سهام آن تغییر می‌کند زیرا این اخبار در نهایت روی عرضه و تقاضا خود را بروز می‌دهند.

در بازار کالاها مثل برنج، گندم و طلا هم پارامترهایی همچون قیمت تمام‌شده، قیمت دلار و در مورد طلا قیمت انس جهانی طلا که آن هم دوباره با همین پارامترها و همچنین عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند، روی قیمت آن کالاها در بازار ایران تاثیر دارند.

اما ابزارهای معاملاتی یا در اصل برگه‌های قرارداد معاملاتی هم در بازار وجود دارند که چون برای کالا یا شرکت خاصی صادر نمی‌شوند قیمتشان هم با پارامترها شرکت یا کالا تعیین نمی‌شود.
بگذارید این جمله را بیشتر بسط دهیم.

بازار اوراق بهادار

آنچه در بازار سهام معامله می‌شود سهام شرکت‌های مختلف است. پیش از آنکه بازار سهام الکترونیکی شود و موارد مورد معامله غیرملموس شوند و مشتری صرفا با یک اسم و چند رقم کارش را انجام دهد، معاملات حضوری بودند و سهام شرکت‌ها در اصل برگه‌های سهام آن شرکت بود که از طرف خود شرکت و تحت نظارت سازمان بورس صادر می‌شدند.

یعنی وقتی شما سهام یک شرکت را می‌خرید، آنچه در ازای پول تحویل می‌گرفتید برگه‌های سهام یک شرکت خاص بود. هر برگه سهام می‌توانست شامل یک یا چند سهام شرکت می‌شد. این برگه‌ها یا اوراق، قیمت داشتند و به همین دلیل هم به بازار آن‌ها، بازار بورس اوراق بهادار می‌گفتند.

ارزش این برگه‌ها همان‌طور که گفتیم بر پایه متغیرهای خود شرکت و عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

اما در بازار برگه‌های دیگری نیز وجود دارند که ارزش آن‌ها نه بر پایه متغیرهای مستقیم آن‌ها، بلکه بر پایه قیمت چیزی دیگری که این برگه‌ها برای آن صادر شده‌اند تعیین می‌شود. این برگه‌ها اوراق مشتقه یا ابزار مشتقه نام دارند.

ابزار مشتقه در اصل (برگه) قراردادهایی هستند که توسط متخصصین مالی برای کاهش ریسک معاملات اصلی ساخته شده است.

یکی از نمونه‌های این برگه‌ها، همان قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش است که در مقاله پیشین به آن پرداختیم.

از جمله دیگر ابزارهای مشتقه، قراردادهای آتی هستند.

قراردادهای آتی در ابزار مشتقه

برای اینکه روشن کنیم منظور از قراردادهای آتی چیست، بگذارید یک مثال بیاوریم.

فرض کنید که کشاورزی کارش کشت سیب‌زمینی است. سیب‌زمینی‌های این کشاورز در میانه تابستان می‌رسند و باید برداشت شوند. کیفیت سیب‌زمینی‌ها او نسبت به بقیه کشاورزان آن منطقه بهتر است. دلیلش این است که او هم بذر مناسب و البته گران‌تر تهیه می‌کند و هم هزینه‌هایی برای افزایش کیفیت خاک و آب محصولات خود می‌کند؛ اما یک مشکل وجود دارد.

مشکل اینجاست که زمان برداشت محصولات او با زمان برداشت آشنایی با معاملات ابزار مشتقه محصولات بقیه کشاورزان یکی است. این مسئله باعث می‌شود در زمان فروش این محصولات، میزان عرضه سیب‌زمینی به بازار زیاد شود و در نتیجه قیمت سیب‌زمینی در بازار پایین بیاید.

طبیعتا هنگامی هم که او می‌خواهد محصولش را بفروشد، چون توقع عموم مشتریان بر اساس قیمت‌های بازار شکل‌گرفته، قانع کردن خریداران به اینکه کیفیت این محصول بالاست و قیمت‌ آن حداقل ۵۰ درصد بالاتر از بقیه است، سخت است. نتیجه آنکه میزان حاشیه سود این کشاورز نیز پایین می‌آید.

از آن‌سو یک کارخانه تولید چیپس هم در منطقه وجود دارد که مشخصا اصلی‌ترین ماده اولیه‌اش همین سیب‌زمینی است. این کارخانه به دنبال محصولات با کیفیت می‌گردد اما بازار پر از سیب‌زمینی‌هایی است که کیفیتشان پایین است.

قرارداد آتی سیب‌زمینی

در این میان این کارخانه با محصولات کشاورز ما مواجه می‌شود. کیفیت آن‌ها مناسب هستند و به درد کارخانه می‌خورند.

اما مشکل اینجاست که میزان محصولات تولیدی این کشاورز کمتر از مواد اولیه موردنیاز کارخانه است. در خط تولید هم نمی‌توان دو جور سیب‌زمینی متفاوت استفاده کرد.

آنچه رخ می‌دهد این است که کارخانه چیپس و این کشاورز یک قرارداد می‌بندند.

قرارداد آن‌ها شامل این مسئله است که کشاورز متعهد می‌شود در زمان مشخصی در سال بعد، سیب‌زمینی با همین کیفیت و البته سه برابر وزن بیشتر محصولات امسال خود را به کارخانه بدهد. کارخانه هم در این قرارداد تضمین می‌کند که سیب‌زمینی‌های تولیدی او را در قیمت مشخص‌شده در قرارداد در سال بعد بخرد.

این‌یک قرارداد آتی یا آینده کالا است؛ یعنی قراردادی که در آن دو طرف متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده کالایی را با هم مبادله کنند. وقتی‌که سررسید این قرارداد می‌رسد کارخانه باید پول کل سیب‌زمینی‌ها را بدهد و کالایش را تحویل بگیرد.

مزیت این قرارداد برای کارخانه این است که مدیران کارخانه اطمینان دارند که مواد اولیه موردنیازشان را حداقل برای مصرف چند ماه در سال بعد با قیمت مشخص دارند.

اگر در سال بعد به هر دلیلی قیمت سیب‌زمینی بالا برود، اهمیتی ندارد. کارخانه به‌طورقطع با مبلغ خاصی از الان خریدش را انجام داده است.

کشاورز هم مطمئن است که حالا به‌طورقطع محصولات سال بعدش با قیمت مشخصی خریداری خواهند شد. اهمیتی ندارد قیمت سیب‌زمینی در بازار پایین برود یا نه. او مشتری‌اش را دارد. از آن‌سو چون مطمئن است که کل محصول خود را خواهد فروخت می‌تواند سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهد و زمینش را بزرگ‌تر کند تا بتواند میزان سیب‌زمینی را که به کارخانه تعهد کرده است، تولید کند.

به این نوع قرارداد آتی، قرارداد Forward می‌گویند. دلیلش این نام‌گذاری هم این است که تنها تضمین اجرای این قرارداد برگه‌های آن و اعتماد طرفین است. هیچ سازمانی در این میان وجود ندارد که بر این قرارداد، مفاد آن و اجرای آن نظارت داشته باشد.

قراردادهای آتی در بورس کالای ایران

در ایران بورس کالا برای سامان‌دهی به همین مسئله تشکیل شده است. بورس کالا محلی است که در آن تولیدکنندگان و مشتریان محصولات در آن به تبادل کالا و عقد قراردادها می‌پردازند. بورس کالا همچنین مکانی است که در آن تولیدکنندگان و خریداران می‌توانند همدیگر را بیابند.

در بورس کالا قرارداد‌های آتی برای آشنایی با معاملات ابزار مشتقه کالاهای مختلفی می‌تواند شکل بگیرد. بورس کالا این قراردادهای آتی را سامان‌دهی می‌کند. چنین قراردادهایی صرفا به این خاطر که همین استانداردها و قوانین برای قراردادها دارند، قراردادهای Future نام دارند.

همچنین این قراردادهای آتی مثل بقیه ابزار مشتقه همچون اختیار معامله، بین سرمایه‌گذاران معامله نیز می‌شود.

در نتیجه در این قرارداد آتی در نهایت کسی که در تاریخ سررسید قرارداد برگه‌های قرارداد را دارد باید پول کالا را بپردازد و کالا را دریافت کند.

مشخصا قیمت معاملاتی این قراردادهای آتی تابع قیمت تضمینی موجود در قرارداد و همچنین قیمت محصول در بازار است. به همین دلیل هم به این‌ها ابزار مشتقه می‌گویند؛ زیرا هم خود قرارداد و هم قیمت آن‌ها از چیز دیگری که پایه آن قرارداد است مشتق می‌شود.

انواع ابزار مشتقه

در کل چهار نوع ابزار مشتقه در دنیا وجود دارد.

۱- قرارداد آتی با مقررات و سازمان‌دهی (Future) که همانی است که در سطور بالا گفتیم.

۲- قرارداد آتی بدون مقررات (Forward) همانند مثال بالایی است و قراردادهایی که برخی از صنف‌ها از جمله طلا‌فروش‌ها با یکدیگر می‌بندند و هیچ سازمانی در این میان دخیل نیست.

۳- قراردادهای اختیار معامله (Option): این نوع ابزار مشتقه را در مقاله اختیار خرید و اختیار فروش توضیح داده‌ایم.

۴- قرارداد معاوضه (Swap): در این نوع ابزار مشتقه دو طرف معامله قرارداد می‌بندند که دو ابزار مالی را با یکدیگر معاوضه کنند؛ مثلا یک نفر امتیاز دریافت یک وام را با اختیار خرید یک سهم خاص که در مالکیت فرد دیگری است معاوضه می‌کند.

در ایران ابزار مشتقه توسط بورس کالا ارائه و مدیریت می‌شود. اگر شما بخواهید در ابزار مشتقه معامله انجام دهید باید یک کد معاملاتی در بورس کالا داشته باشد. تنها ابزار مشتقه در بورس کالا نیز قراردادهای آتی و قرارداد اختیار معامله است.

دسته‌بندی ابزار‌ مشتقه

ابزار مشتقه را در کل می‌توان در دو دسته طبقه‌بندی کرد:

ابزار مشتقه مبتنی بر کالا مثل همین قراردادهای آتی کالا مثل سکه، گندم، پسته و زعفران که در بورس کالای ایران وجود دارند.

دیگری ابزار مشتقه مالی هستند. مثال آن هم همین قراردادهای اختیار معامله و همین قرارداد معاوضه است. البته ابزار مشتقه مالی دیگری هم در دنیا وجود دارند که البته از حوزه این مقاله خارج هستند.

کاهش ریسک در ابزار مشتقه

همان‌طور که در مثال قرارداد آتی خرید سیب‌زمینی گفتیم، ابزار مشتقه ریسک را برای هر دو طرف کاهش می‌دهند. برای مثال اگر در همین معامله آتی خرید سیب‌زمینی، اگر در زمان سررسید قیمت سیب‌زمینی در بازار بیشتر از قیمت قرارداد باشد، کشاورز علی‌رغم اینکه کمتر سود کرده، اما ضرر هم نکرده است. از آن‌سو کارخانه سود کرده است.

اگر هم در سررسید، قیمت سیب‌زمینی در بازار کمتر از قرارداد آتی سیب‌زمینی باشد، کارخانه ضرر کرده است اما ضرر آن محدود است. از آن‌سو در عوض مواد اولیه با کیفیت خریده است.

مشابه این قضیه در قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش هم وجود دارد؛ مثلا اگر در قرارداد اختیار فروش یک سهم، قیمت آن سهم در سررسید بیشتر از قیمت تضمینی خرید در قرارداد باشد، سرمایه‌گذار قرارداد خود را اجرا نمی‌کند و از خیر مبلغی که برای خرید قرارداد اختیار فروش پرداخت کرده می‌گذرد.

اگر هم در آن زمان قیمت سهم کمتر از قیمت خرید تضمینی باشد، سرمایه‌گذار با اطمینان و با سود جنس خود را می‌فروشد.

به همین دلیل ابزار مشتقه برای مدیران سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌هایی که می‌خواهند مدیریت ریسک انجام دهند، بسیار جذاب است؛ زیرا آن‌ها می‌توانند با استفاده از چنین ابزارهایی ریسک سبد تحت مدیریت خود را تغییر دهند.